تحلیل مردم شناختی ضرب المثل‌های شهر کرمان با تکیه بر نماد و نشانه‌ها

فصلنامه فرهنگ ارتباطات(علمی و ترویجی )

مقاله 4، دوره 1، شماره 3، آذر 1390، صفحه 68-88   

نویسندگان

حسین اقاجانی¹؛ سوده جعفر زاده²

¹عضو هیات علمی جامعه شناسی واحد تهران مرکزی

²کارشناس ارشد مردم شناسی

چکیده

ضرب المثل‌ها از ‌اندام‌های اصلی و اساسی هر زبان و یکی از کهن‌ترین تراوش‌های ذهن و ‌اندیشه نیاکان ماست که ریشه در آداب و سنن ملی و قومی ‌جامعه دارد و بدون شک گردآوری، مطالعه و بررسی آن از دیدگاه نماد و نشانه‌شناسی، یکی از راه های شکوفایی حیات فرهنگی و هنری یک سرزمین و کشف مفاهیم مشترک وتشابهات بین فرهنگی است. این مقاله گزارشی است از یک پژوهش کتابخانه ای و اسنادی که ضرب المثل‌های رایج در کرمان را با تکیه بر نماد و نشانه شناسی تحلیل کرده و نمادهای به کار رفته در این امثال را که نشان دهنده فرهنگ و ارزش‌های این دیار است؛ روشن میسازد. لذا از میان هزار ضرب المثل گردآوری¬شده از کتاب امثال فارسی در گویش کرمان، 58 نماد را برگزیده‌ایم تا به طبقه بندی و تحلیل آن‌ها بپردازیم و انعکاس آن‌ها را در مثل‌ها نشان دهیم. در روش نشانه شناختی از الگوی نشانه ای سوسور استفاده کرده و هر ضرب‌المثل را به عنوان واحد تجزیه و تحلیل انتخاب نموده ایم. اهمیت و لزوم مطالعه¬ی ضرب المثلهای شهر کرمان ارائه راهکارهای علمی در نحوه ثبت و ضبط، گردآوری، طبقه بندی و بررسی علمی و آکادمیکی آنهاست. در واقع ضرب المثلها عناصر فرهنگی زنده به شمار میروند که هنوز در زندگی مردم عامی کارکرد ویژه ایی دارند. این بررسی‌ نشان می‌دهد که بیشترین نمادهای به کار رفته در ضرب المثل‌های کرمان مربوط به حیوانات، طبیعت، اشیا و موضوعات ساده و ملموس و پر رواج می‌باشد. علت به کارگیری وافر نمادهای حیوانی در مثل‌ها، یکی استفاده زیاد جمعیت روستایی از چهارپایان به اقتضای شغل شان و دیگری آشنایی همه اقشار مردم با حیوانات و بار معنایی آن‌هاست و علت استفاده زیاد از نمادهای طبیعت، شرایط سخت و دشوار زندگی در دیار کرمان و هنر مردمان این دیار در رام ساختن و استفاده از این عناصر است.

کلیدواژه‌ها

ضرب المثل؛ نماد؛ نشانه؛ اسطوره؛ باورها