بررسی و تحلیل کلام نفسی اشاعره وتأویل قرآن از نگاه علامه طبابایی

لسان صدق

مقاله 2، دوره 1، شماره 1، شهریور 1391، صفحه 18-36   

نویسنده

غلامحسین اعرابی

دانشیار دانشگاه قم

چکیده

پس از راهیابی اندیشه‌های دینی و فلسفی به حوزه تفکرات اسلامی که ارمغان نهضت ترجمه در جهان اسلام بود ؛ نزاع اندیشمندان مسلمان و رخداد تفریق آنان به فرقه‌های کلامی گوناگون پدید آمد . اولین مسأله کلامی ، متأثر از بحث امتناع نسخ در کلام الهی که در نزد یهودیان مطرح بود به صورت بحث « قدم و حدوث قرآن » نمود پیدا کرد. و به دنبال دخالت سیاستمداران (عباسی) ، این مسأله ( که ماهیتی مدرسه‌ای داشت و باید در همین سطح باقی می‌ماند) به فتنه فراگیری تبدیل شد ، که بعدها تحت عنوان « محنت قرآن » در تاریخ ثبت گردید. متفکران اسلامی و عمدتاً أشاعره بحث قدم قرآن را تحت عنوان « کلام نفسی » تئوریزه کردند . در این مقاله ضمن تبیین زوایای این مسأله ؛ ادعا شده است : که « تأویل قرآن » از نگاه علامه طباطبائی(ره) در المیزان ؛ شکل تکامل یافته « کلام نفسی » أشاعره است . و برخی از خدشه‌هایی که دانشمندان شیعی و معتزلی بر کلام نفسی وارد ساخته‌اند دامن‌گیر این نظریه نیز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

کلام؛ حدوث؛ قدم؛ کلام لفظی؛ کلام نفسی؛ تأوی