زیبایی طبیعی و اخلاق در اندیشه کانت

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 2، دوره 1، شماره 4، دی 1391، صفحه 22-37   

نویسنده

رضا ماحوزی

استادیار فلسفه پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

چکیده

در نظام فلسفه نقدی، فاهمه قانون‌گذار طبیعت تجربی و عقل قانون‌گذار حیطه آزادی است. اما علی‌رغم این تفکیک، تکالیف اخلاقی وضع شده باید در طبیعت متحقّق شوند. این تکالیف را نمی‌توان در ساحت طبیعت تجربی عملی کرد زیرا تصویر اخیر، پدیداری و بنابراین متعیّن است؛ ازاینرو مناسب اراده آزاد نیست. کانت تصویر ذهنی غایت‌مندانه از جهان، که توسط قوه ذوق زیباشناختی(قوه حکم) تبیین می‌شود را، تأمین کننده نیاز فوق دانسته است. قوه حکم، کثرات اعیان و قانون‌های تجربی ساخته شده توسط فاهمه را در جریان ادراکی آزاد، مورد تأمل قرار داده و با انتزاع صورت‌های محض آن‌ها، و وحدتشان در یک سلسله مراتب ارگانیکی، طبیعت فی‌نفسة زیبایی عرضه می‌دارد که مناسب تحقق تکالیف اخلاقی است. تبیین این امر و معرفی قوه حکم زیباشناختی به‌عنوان قوه واسطه‌گر بین فهم و عقل، اهدافی‌اند که نوشتار حاضر درصدد بیان آن‌ها است.

کلیدواژه‌ها

خیال؛ فهم؛ عقل؛ طبیعت تجربی؛ طبیعت فی‌نفسه؛ دترمنیسم؛ زیبایی‌طبیعی؛ ارگانیسم؛ تکلیف؛ اخلاق؛ اراده؛ غایت‌مندی