وصایت حضرت علی (ع) و بازتاب آن در شعر پارسی تا پیش از دورۀ صفویه

مطالعات نقد ادبی

مقاله 1، دوره 6، شماره 22، فروردین 1390، صفحه 1-17   

نویسنده

باقر قربانی زرین

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

با گرایش ایرانیان به تشیّع فصل جدیدی در ادبیات پارسی گشوده شد. از دیگر سو شخصیّت برجستۀ حضرت علی (ع) باعث شد حتی شاعران غیر شیعۀ ایرانی نیز زبان به مدح او گشایند و در فضلش سخن برانند. یکی از مسائل مهم در تاریخ اسلام مسألۀ «وصایت» و جانشینی حضرت علی (ع) به عنوان خلیفۀ پس از رسول خدا (ص) است که در ادبیات پارسی و تازی بازتاب داشته است. با روی کارآمدن سلسلۀ صفویه (907 ق. به بعد) این مسأله در ادبیات پارسی با کمیتی قابل ملاحظه مطرح شد تا بدانجا که این پندار برای برخی پدید آمد که خاستگاه این اندیشه همان دورۀ صفویه است. این نوشتار برآن است که به بررسی این مسأله بپردازد و روشن کند که قدمت این اندیشه به قدمت ادبیات پارسی پس از اسلام است هرچند که نویسنده ادّعای «استقصاء تام» ندارد که در آن صورت «مثنوی هفتاد من کاغذ شود». سروده ها به ترتیب تاریخی تا پایان سدۀ نهم هجری مورد بررسی قرار گرفته اند با توضیحاتی کلامی و تاریخی .

کلیدواژه‌ها

وصایت حضرت علی (ع) و خلافت پس از پیامبر اکرم(ص)؛ چهارده معصوم (ع)؛ شعر عربی در سدۀ نخست هجری؛ شعر پارسی دورۀ اسلامی از آغاز تا دورۀ صفویه