حروفیّه : فرقه ای سست پندار در باور مذهبی،پایدار و استوار د ر مبارزات اجتماعی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 5، شماره 21، اسفند 1389، صفحه 17-40   

نویسنده

عباسقلی غفاری فرد

عضو ھیات علمی دانشگاه آزاد اس:می واحد تھران مرکزی

چکیده

حروفیّه از گروه های متصوفه شیعه بودند که در روزگار استبداد و خونریزی و کشتار امیرتیمورگورکان به پا خاستند، یعنی در روزگاری که ارزش و کرامات انسانی زیر پای سم اسبان این کشورگشای سنگدل و سربازان خونریز او بی محابا بر زمین ریخته می شد. در چنین فضایی دفاع از فلسسفه ی وجودی انسان و به گونه ای مبارزه ی منفی در برابر اعمال ضد انسانی آن سپاه خونخوار، اقدامی بسیار مخاطره آمیز به نظر می رسید و از جان گذشتگی و فداکاری لازمه ی آن به حساب می آمد. حروفیّه این موقعیت حساس را دریافتند و براساس دیدگاه مذهبی و برپایه ی فلسفه و عرفان ، انسان را تا مرتبه ی الوهیّت بالا بردند و از نظر دین باوران به راه کفر رفتند. از دیدگاه اجتماعی، حروفیّه به برابری و حقوق انسانی باور داشتند و در برابر ستم و بیداد حکومت وقت به شدت مبارزه می کردند. این مقاله تلاش دارد به بررسی زندگانی رهبر این فرقه، فضل الله نعیمی، هرچند کوتاه، و ویکی از خلفای او، عمادالدّین نسیمی و آراء و اندیشه های حروفیّه و ادبیات آنها بپردازد. لازم به یادآوری است که متن مقاله عمدتاً گزارشی از تاریخچه ی فرقه و شرح حال دو تن از رهبران آن و آراء و اندیشه های فرقه را دربر می گیرد و تحلیل های مقاله بیشتر در نتیجه گیری منعکس شده است.

کلیدواژه‌ها

حروفیّه؛ امیرتیمورگورکان؛ فضل الله نعیمی؛ عمادالدّین نسیمی؛ باورهای حروفیّه