فردوسی و زُروانیه بررسی تأثیرپذیری فردوسی از آیین زُروانی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 1، دوره 4، شماره 17، اسفند 1388، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدعلی گذشتی¹؛ حمیدرضا اردستانی رستمی²

¹دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تھران مرکزی

²دانش آموخته مقطع دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسمی واحد تھران مرکزی

چکیده

فردوسی و شاهنامة او را می توان حاصل دو فرهنگ یا آبشخور فکری دانست؛ یک سوی فرهنگِ ایرانی و دیگر سوی فرهنگ اسلامی . هنگامی که او آهنگ سرودن شاهنامه را در سر می پرورانده، نزدیک به چهارصد سال از ورود اسلام به ایران گذشته است و بی گمان اندیشه های اسلامی بر او تأثیر و نفوذ داشته است. به جز تفکرات اسلامی، باورهای ادیان کهن و آدابِ باستانی، قطعاً بر فردوسی و اثر او تأثیر گذاشته است. در این فرصت تلاش بر آن است که نفوذِ کیش زُروانی از ادیان باستانی را بر فردوسی و شاهنامه پیش کشیم و تصویرهای زروانی در شاهنامه و ناخودآگاه ذهنِ شاعر را به نمایش گذاریم. می توان گفت: مسایلی چون اعتقاد به حاکمیت دراز مدتِ شرّ در هستی، تقدیرگرایی فردوسی، ستیزه گری با زنان و نوع ارتباط دین و شاهی در شاهنامه، از تأثیر زروانیه بر بخش ناهشیار یا احتمالاً هشیار ذهن شاعر برخاسته است.

کلیدواژه‌ها

فردوسی؛ شاهنامه؛ زُروانیه؛ شرّ؛ جبر؛ زن؛ شاهی و دین