تحلیل مبانی اندیشه‌های خرد گرایی در شاهنامه فردوسی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 4، شماره 17، اسفند 1388، صفحه 16-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مریم صادقی گیوی

استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

خرد گرایی مهم ترین اندیشه ی فردوسی در شاهنامه است ؛ فردوسی ، خرد را مهم ترین ملاک در راهبرد ها و راهکارهای زندگی انسان می داند و بر آن است که وجه ممیزه ی انسان در آفرینش ، خرد است و بر همین اساس نیز شخصیت و عملکرد شاهان و پهلوانان ایرانی را تبیین و ارزیابی می نماید .فردوسی ، شاهنامه را در قرن چهارم با هدف تبیین اندیشه های سیاسی و اجتماعی جامعه ی ایران پیش از اسلام ، می سراید و خرد را عامل تکمیل و تعیین کننده ی اعمال قدرت و مشروعیت سلطنت می داند . درقرن چهارم، با سیاست های نسبتا تساهل آمیز سامانیان و ایجاد شرایط نسبی رفاهمندانه‌ی اجتماعی و اقتصادی، خرد گرایی به اوج می رسد و شاهنامه ی فردوسی به عنوان خردنامه ی ایرانی ، آفریده می شود . مهم‌ترین عوامل تثبیت اندیشه ی خرد ورزی، تحکیم اندیشه‌های اعتزالی و گرایش به حکمت و فلسفه و انسان گرایی برای تبیین عقلانی اصول دین اسلام و گسترش آن در این قرن است.

کلیدواژه‌ها

فردوسی؛ خردگرایی؛ خرد سیاسی؛ معتزله