تصّوف و تشیّع و بعد فلسفی و انسان گرایانه حروفیان(حروفیّه)

مطالعات نقد ادبی

مقاله 5، دوره 4، شماره 15، شهریور 1388، صفحه 97-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی ابراهیمی؛ حسینعلی کندی

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

در قرن هشتم هجری قمری جنبشی به نام حروفیّه به رهبری فضل الله نعیمی پا به عرصه وجود نهاد. فضل آیات قرآن را با معانی تازه و شگفت انگیز تفسیر می کرد. و اساس تفسیر های اوبر اصالت حروف بود. وی می گفت :هر کس بخواهد به معانی واقعی کتابهای آسمانی پی ببرد و رموز گفتارهای پیامبران پیشین را به حقیقت در یابد، باید با معانی و خواص و راز حروف آشنا گردد. وی در لفّافۀ تصوّف و با تکیه بر راز و رمز حروف با حکومت فئودالی تیمور به مبارزه پرداخت. و در فرجام به دست میر انشاه پسر تیمور به قتل رسید. به هر حال، ظهور و توسعۀ عقاید حروفیّه در ایران، با عقوبت ها و شداید و قتل و کشتار تیموریان همراه بود. پیروان این عقیده در ایران، دوامی نیاوردند و به آسیای صغیر پناهنده شدند. و بدین وسیله توانستند در لباس دراویش فرقۀ بکتاشی نشو و نمایافته و ادامۀ حیات یابند. این فرقه، هم اکنون نیز، به همین نام باقی است. از فروع این فرقه در ایران نقطویّه است که محمود پسیخانی به نشر آن اهتمام ورزید.

کلیدواژه‌ها

حروفیّه ( حروفیان)؛ فضل الله نعیمی؛ نسیمی؛ تصوّف؛ انسان