خوانشی پدیدارشناسانه از داستان کیخسرو

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 10، شماره 36، مهر 1393، صفحه 93-116   

نویسندگان

فهیمه خراسانی^{* 1}؛ حسین علی قبادی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

²استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیتمدرس

چکیده

جست‌وجوی جاودانگی یکی از مهمترین درون‌مایه‌های متن‌های اسطوره‌ای است. قهرمان اسطورهبه دنبال دستیابی به جاودانگی است و برای رسیدن به این هدف، هستی خود را قربانی می‌کندوازخواسته‌هاینفسانیخودمی‌گذردو این درستمانندکاری استکهکیخسرودرشاهنامهانجاممی‌دهد. این مقاله برآن است که با روش توصیفی–تحلیلیبر پایه نظریه تقلیل پدیدارشناسانه ادموند هوسِرل، به بازخوانی مسأله بازگشت به اصل در داستان کیخسرو بپردازد. هوسرل معتقد است برای درک واقعی وجود چیزی، باید بی‌واسطه در مقابل پدیدار آن چیز قرار گرفت و به درکی شهودی از آن رسید. وی برای فهم این امر، نظریه تقلیل را پیشنهاد می‌کند؛یعنیبرای درک یک پدیده باید تمامپیشداوری‌هاوادراکاتخودرادربارهآنپدیده به کناری نهاد و تنها به حقیقت وجودی آن اندیشید. کیخسرو نیز مانند قهرمانان اسطوره‌ایتمام حجاب‌هایبیرونیودورنیرابهکناریمی‌گذارندتابی‌واسطهباحقیقتروبه‌روشود.

کلیدواژه‌ها

ادموند هوسول؛ پدیدارشناسی؛ تقلیل پدیدارشناسانه؛ کیخسرو؛ شاهنامه

مراجع

 

کتابنامه

آیدنلو، سجّاد. 1388. «سیاوش، مسیح (ع) و کیخسرو (مقایسه‌ای تطبیقی)». پژوهش‌های ادبی. س6. ش23.

ابراهیمی، پریچهر. 1368. پدیدارشناسی. تهران: دبیر.

بل، دیوید. 1376. اندیشه‌های هوسرل. ترجمة فریدون فاطمی. تهران: مرکز.

پاینده، حسین. 1390. «به سوی زیبایی‌شناسی دریافت». فصلنامة سینما و ادبیات. س7. ش28.

پورنامداریان، تقی. 1364. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.

جمادی، سیاوش. 1385. زمینه و زمانه پدیدارشناسی. تهران: ققنوس.

خاتمی، محمود. 1387. گفتارهایی در پدیدارشناسی هنر. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.

دهباشی، فهیمه و حمیدرضا آیت‌اللهی. 1388. «پدیدارشناسی هوسرل». معرفت فلسفی. س6. ش4.

دارتینگ، آندره. 1373. پدیدارشناسی چیست؟. ترجمة محمود نوالی. تهران: سمت.

رزمجو، حسین. 1375. انسان آرمانی و انسان کامل در ادبیات حماسی و عرفانی فارسی. تهران: امیرکبیر.

رشیدیان، عبدالکریم. 1384. هوسرل در متن آثارش. تهران: نی.

رضی، هاشم. 1380. حکمت خسروانی؛ سیر تطبیقی فلسفه و حکمت در ایران باستان. چ2. تهران: بهجت.

ریخته‌گران، محمدرضا. 1375. «هوسرل و مسئله‌ شناسایی». فصلنامة فرهنگ. س9. ش18.

سهروردی، شهاب‌الدین یحیی‏بن حبش. 1397ه.ق. مجموعه مصنفات شیخ‏اشراق. تصحیح هانری کربن و سید‌حسین نصر. ج3. تهران: انجمن فلسفه ایران.

شعیری، حمیدرضا. 1386. «رابطه نشانه‌شناسی با پدیدارشناسی با نمونه‌ای تحلیلی از گفتمان ادبی- هنری». نشریۀ ادب‏پژوهی. ش3.

شمیسا، سیروس. 1381. انواع ادبی. چ9. تهران: فردوس.

ــــــــــــــ. 1388. نقد ادبی. چ3. تهران: میترا.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1388. فرهنگ نمادها. ترجمة و تحقیق سودابه فضایلی. چ2. ج3. تهران: جیحون.

صفا، ذبیح‏الله. 1387. حماسه‏سرایی در ایران. چ4. تهران: فردوس.

فردوسی، ابوالقاسم. 1393. شاهنامه: بر اساس نسخه چاپ مسکو. زیر نظر ی‌. ا. برتلس. تهران: ققنوس.

قائمی، فرزاد. 1389. «تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره‌ای». پژوهش‌های ادبی. س7. ش27.

قبادی، حسینعلی و شکیب خسروی. 1386. آیین آینه. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

قبادی، حسینعلی. 1381. «حماسه عرفانی یکی از انواع ادبی در ادبیات فارسی». فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. دوره جدید. ش1.

کازه‌بیه، آلن. 1382. پدیدارشناسی و سینما. ترجمة علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس.

کزّازی، میرجلال‌الدین. 1372. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

مدرسی، فاطمه. 1382. «کیخسرو فرهمند به روایت فردوسی و سهروردی». پژوهشگاه علوم انسانی. ش37.

مرتضوی، منوچهر. 1372. فردوسی و شاهنامه. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).

مشکات، محمد و مهدی دهباشی. 1387. «رابطه پدیدارشناسی و منطق هگل». نامۀ حکمت. س6. ش1.

مکاریک، ایرنا ریما. 1390. دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. چ4. تهران: آگه.

موحد، صمد. 1384. نگاهی به سرچشمه‌های حکمت اشراق و مفهوم‌های بنیادی آن. تهران: طهوری.

نوریس، کریستوفر. 1385. شالوده‌شکنی. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.

همدانی، امید. .1388. «حماسه، اسطوره و تجربه عرفانی خوانش سهروردی از شاهنامه». فصلنامة نقد ادبی. س2. ش7.

هوسرل، ادموند. 1381. تأملات دکارتی. ترجمة عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.

 

 

 

 

 

 

 

References

Āydenlou, Sajjād. (2009/1388SH). "Siyavash, Masih (AS) and Keikhosrow (moghāyese’i tatbighi)". Pazhouhesh-hā-ye adabi.Year. 6. No. 23.

Bell, David. (1997/1376SH). Andisheh-hā-ye Hoserl (Husserl: The Arguments of the Philosophers). Tr.By Fereidoun Fātemi. Tehran: Markaz.

Casebier, Allan. (2003/1382SH).Padidār shenāsi va sinemā (Film and phenomenology(. Tr. by ‘Alā’eddin Tabātabā’i. Tehran: Hermes.

Chevalier, Jean & Alain Guerbrant. (2006/1385SH). Farhang-e Nemād-hā (Dictionary of symbols). Tr. & Research by Soudābeh Fazā’eli. 2^nd Ed. Vol. 3. Tehran: Jeyhoon.

Dartigues, Andre. (1994/1373SH).Padidār shenāsi chist?( Quest - ceque la phenomenologies?). Tr.By Mahmoud Navāli. Tehran: SAMT.

Dehbāshi, Fahimeh va Hamid Rezā Ayatollāhi. (2009/1388SH)."Padidār shenāsi Husserl.Ma’refat-e falsafi".Year 6.No. 4.

Ebrāhimi, Parichehr. (1989/1368SH). Padidār shenāsi (phenomenology). Tehran: Dabir.

Ferdowsi, Abolghāsem. (2014/1393SH). Shāhnāmeh: bar asās-e noskhe chap-e moskow. Under E. Berteles. Tehran: Ghoghnous.

Ghobādi, Hossein ‘Āli va Shakib Khowsravi. (2007/1386SH). Ā’in-e āyeneh. Tehran: University of Tarbiyat Modarres.

Ghobādi, Hossein ‘Āli. (2002/1381SH). "Hamāseh ‘erfāni yeki az anvā’e adabi dar adabiyāt-e Fārsi". Faslnāmeh-ye pazhouhesh-e zabān va adabiyate Fārsi. Dowreh jaded. No. 1.

Hamedāni, Omid. (2009/1388SH). Hemāseh, ostoureh va tajrobeh erfāni khānesh-e Sohravardi az shahnāmeh. Faslnāmeh-ye naqd-e adabi.Year 2.No. 7.

Husserl, Edmund. (2002/1381SH). Ta’ammolāti Dekārti (Cartesianische Meditationen: eine Einleitung in die Phänomenologie). Tr. by ‘Abdolkarim Rashidiyān. Tehran: Ney.

Jamādi, Siyāvash. (2006/1385SH). Zamine va zamāne padidārshenāsi. Tehran: Ghoghnous.

Kazzāzi, Mirjalāl-oddin. (1993/1372SH). Ro’yā, Hamāseh, Ostoureh. Tehran: Markaz.

Khātami, Mahmoud. (2008/1387SH). Goftār-hā’i dar padidār shenāsi honar.Tehran: Farhangestān-e honar-e jomhouri-ye eslāmi-ye Iran.

Makaryk, Irena Rima. (2011/1390SH). Dāneshnāmeh nazariye-hā-ye adabi mo’āser (Encyclopedia: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehran Mohājer va Mohammad Nabavi. 4^th Ed. Tehran: Āgah.

Meshkāt, Mohammad va Mehdi Dehbāshi. (2008/1387SH). "Rābeteh-ye padidār shenāsi va mantegh-e Hegel". Nāmeh-ye hekmat.Year 6.No. 1.

Modarresi, Fātemeh. (2003/1382SH). "Keikhosrow Farahmand be revāyat-e Ferdowsi va Sohravardi". Pazhouheshheshgāhe ‘ulum-e ‘ensāni.No. 37.

Mortazavi, Manouchehr. (1993/1372SH). Ferdowsi va shahnāmeh. Tehran: Mo’asseseh motāle’āt va tahghighāt-e farhangi (pazhuheshgāh).

Movahed, Samad. (2005/1384SH). Negāhi be sarcheshme-hā-ye ‘hekmat-e eshrāq va mafhoum-hā-ye bonyādi ān. Tehran: Tahouri.

Norris, Christopher. (2006/1385SH). Shaloudeh shekani (Deconstruction: Practice and Theory).Tr. by Payām Yazdānjou. Tehran: Markaz.

Pāyandeh, Hossein. (2011/1390SH). "Be sou-ye ziba’i shenāsi-ye daryāft". Faslnāmeh-ye sinemā va adbiyāt. Year 7.No. 28.

Pournāmdāriyān, Taghi. (1985/1364SH). Ramz va dāstānhā-ye ramzi dar adab-e Farsi. Tehrn: Elmi va farhangi.

Qāemi, Farzād. (2010/1389SH). "Ta’hlil-e dāstān-e Keikhosrow dar Shāhnāmeh, bar asās-e ravesh-e naqd-e ostoure-ei". Quarterly journal of Pazhouhesh-hā-ye adabi.Year 7. No. 27.

Rashidiyān, ‘Abdolkarim. (2005/1384SH). Husserl dar matn-e āsārash. Tehran: Ney.

Razi, Hāshem. (2001/1380SH). Hekmat-e khosrowāni; seir-e tatbighi-ye falsafe va hekmat dar Iran-e bāstān. 2^nd Ed. Tehran: Behjat.

Razmjou.Hossein. (1996/1375SH). Ensān-e armāni va ensān-e kāmel dar adabiyāt-e hamāsi va ‘erfāni Farsi. Tehran: Amirkabir.

Rikhtehgarān, Mohammad Rezā. (1996/1375SH). "Husserl va mas’ale shenāsā’i".faslnāmeh-ye farhang. Year 9. No. 18.

Safā, Zabih-ollh. (2008/1387SH). Hamāse- sarāei dar Iran. 4^th Ed.Tehran: Ferdows.

Sha’iri, Hamid Rezā. (2007/1386SH). "Rābeteh-ye neshāneh shenāsi bā padidār shenāsi bā nemouneh’i tahlili az goftemān-e adabi-honari". Nashriyeh adab pazhouhi. No. 3.

Shamisā, Sirous. (2004/1381SH). Anva’e adabi (Literary genres). 4^th ed. Tehran: Ferdows.

Shamisā, Sirous. (2011/1388SH). Naqd-e adabi. Tehran: Ferdows.

Sohravardi, yahyā ibn habash. (1977/1397GH). Majmoo’e-ye mosnafāt-e Sheikh-e Eshrāgh.Ed. by Henri Corbin va Seyyed Hossein-e Nasr. Tehran: Anjoman-e Falsafe Iran.