آزاد اندیشی در ابوسعید و سهراب سپهری

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 9، شماره 33، دی 1392، صفحه 11-31   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

عبدالعلی اویسی کهخا

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

برخی از محققان بر این باورند که شعر سهراب سپهری دارای مبانی عرفان ایرانی – اسلامی است و برخی دیگر آن را متأثر از عرفان هندی – شرقی می دانند و برخی نیز شعر او را تهی از عرفان دانسته‌اند. ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ ایرانی از مکتب خراسان است؛ اندیشه‌های عرفانی این مکتب با اندیشه‌های عرفان شرقی نزدیکی فراوان دارد. ابوسعید و سهراب، هر دو نگاه آزادانه‌ای به شریعت دارند و از همین راستا مؤلفه‌هایی چون عیب‌پوشی و مهربانی با آفریده های خدا را به کرات در آثار آنها می‌توان بازجست. همه کس و همه چیز را یکسو و یکسان می‌بینند، از قید رنگ و نژاد برکنارند و از مرز خوبی و بدی‌ها گذشته‌اند و ریا و ریاکاران و تابوها‌ی جامعه را نقد می‌کنند. این مقاله بر آن است که با توجه به عرفان ابوسعید و سپهری و با تکیه بر دو کتاب اسرارالتوحید و هشت‌کتاب به آزاداندیشی و جنبه‌های آن از دیدگاه آنها بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ آزاداندیشی؛ ابوسعید ابوالخیر؛ سهراب سپهری؛ اسرارالتوحید؛ هشت‌کتاب

مراجع

کتابنامه

آشوری، داریوش 1384. شعر و اندیشه. چ چهارم. تهران: مرکز.

ابوعلی عثمانی، حسن بن احمد. 1383. ترجمه رساله قشیریه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ هشتم. تهران: علمی و فرهنگی.

دستغیب، عبدالعلی. 1384. «حجم سبز»، ماهنامه راهنمای کتاب، فروردین و اردیبهشت. شماره 80 و79. صص 56-52.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1363. جستجو در تصوف ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.

سپهری، سهراب. 1387. هشت کتاب. چاپ دوم. تهران: طهوری.

سپهری، پریدخت. 1388. هنوز در سفرم، (شعرها و یادداشت‌های منتشر نشده از سهراب سپهری). چاپ هشتم. تهران: فرزان روز.

سهلگی، محمد بن علی. 1384. دفتر روشنایی؛ از میراث بایزید بسطامی. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

سیاهپوش، حمید. 1373. عارفی غریب در دیار عاشقان [باغ تنهایی (یادنامه سهراب سپهری)]. چاپ دوم، تهران: سهیل.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1384. نوشته بر دریا؛ از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

ــــــــــــــــــــــ . 1386. چشیدن طعم وقت؛ از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ سوم. تهران: سخن.

ـــــــــــــــــــــ . 1387. ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. چاپ پنجم. تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1376. نگاهی به سپهری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات مروارید.

صفرخانی، حسن. بی‌تا. «خاستگاه اجتماعی ابوسعید ابوالخیر»، در مجموعه مقالات کنگره علمی ابوسعید. صص 163 تا 187.

عباسی طالقانی، نظام. 1377. مهمانی در گلستانه. تهران: ویراستار با همکاری نشر دریچه.

غنی، قاسم. 1340. بحث در آثار و احوال و افکار حافظ، جلد دوم (تاریخ تصوف در اسلام). چاپ دوم. تهران: زوار.

کاشانی، شیخ عبدالرزاق. 1372. اصطلاحات صوفیه. مقدمه و ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.

کریشنامورتی، جیدو. 1371. ضرورت تغییر. برگردان رضا ملک‌زاده. چاپ دوم. تهران: دنیای نو و توس.

ـــــــــــــــــ . 1384. عرفان و خودشناسی. مترجم مجید آصفی. چاپ دوم. تهران: کلام شیدا.

مرادی کوچی، شهناز. 1380. معرفی و شناخت سهراب سپهری. تهران: قطره.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1384. مثنوی معنوی. به‌سعی و اهتمام رینولد الین نیکلسون. تهران: کتاب آبان.

محمد بن منور میهنی. 1385. اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ ششم. تهران: آگاه.

نسفی، عزیز الدین. 1379. انسان کامل. تصحیح ماری ژان موله. چاپ چهارم. تهران: طهوری.

نوربخش، منصور. 1376. به سراغ من اگر می‌آیید. چاپ اول. تهران: مروارید.

یثربی، سید یحیی. 1370. فلسفه عرفان. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.