تحلیل ساختاری – اسطوره‌ای حکایت غلام و بازرگان در مرزبان‌نامه

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 7، دوره 9، شماره 33، دی 1392، صفحه 177-206   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

نسرین علی اکبری¹؛ میثم روستایی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان‌نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، به دو بن‌مایه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. این دو بن‌مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می‌شوند، با کهن‌الگوی اسطوره‌ای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده‌اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکایت با همدیگر مقایسه شده، ظرفیت تأویل‌پذیری اسطوره‌‌ای این حکایت و برابری آن با دو بن‌مایه اسطوره‌ای نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل؛ اسطوره؛ آشناسازی؛ میرنوروزی؛ مرزبان‌نامه

مراجع

 

کتابنامه

الیاده، میرچا. 1368. آیین‌ها و نمادهای آشناسازی؛ رازهای زادن و دوباره زادن. ترجمه نصرالله زنگویی. چاپ اول. تهران: قطره.

ــــــــــــ . 1376. رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: سروش.

ــــــــــــ . 1378. اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمه بهمن سرکاراتی. چاپ اول. تهران: قطره.

ــــــــــــ . 1386. مقدس و نامقدس. ترجمه نصرالله زنگویی. تهران: سروش.

ــــــــــــ . 1388. مقدس و نامقدس. ترجمه بهزاد سالکی. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.

امینی، محمدرضا. 1381. «تحلیل اسطوره قهرمان در داستان ضحاک و فریدون بر اساس نظریه یونگ»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره هفدهم. شماره دوم. پیاپی. ویژه‌نامه زبان و ادبیات فارسی. صص 53- 64.

بوکور، مونیک. 1387. رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1384. از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.

بیتس، دانیل و فرد پلاگ. 1389. انسان‌شناسی فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ هشتم. تهران: علمی.

پراپ، ولادیمیر. 1368. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توس.

ـــــــــــــــ . 1371. ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. گردآوری و ترجمه فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توس.

جعفری، اسدالله و یحیی طالبیان. 1388. «ساخت روایی مرگ و رستاخیز در آیینه اساطیر»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال سوم. شماره اول. پیاپی نهم. بهار. صص 11- 32

حافظ، شمس الدین محمد. 1389. دیوان. چاپ اول. تهران: پیام عدالت.

دادگی، فرنبغ. 1369. بندهشن. ترجمه مهرداد بهار. تهران: توس.

زمردی، حمیرا. 1382. «اسطوره حیات جاوید، مردن پیش از مرگ و نوزایی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، پاییز و زمستان. 89- 108.

فریزر، جیمز جرج. 1384. شاخه زرین، پژوهشی در جادو و دین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

قائمی، فرزاد. 1388. «تحلیل سیرالعباد سنایی غزنوی بر اساس روش نقد اسطوره‌ای (کهن‌الگویی)»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال اول. شماره یک. پاییز و زمستان. صص 121- 148.

ـــــــــــــ . 1389. «تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره‌ای»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال هفتم. بهار. صص 77- 100.

قزوینی، محمد. 1323. «میرنوروزی»، مجله یادگار، سال اول. شماره سوم.

کوپر، جی. سی. 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

واردی، زرین و حمیده نظری اصطهبانی. 1389. «بررسی ساختار اسطوره‌ای در سام‌نامه»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال چهارم. شماره دوم. پیاپی چهارده. تابستان. صص 77- 102.

وراوینی، سعدالدین. 1384. مرزبان‌نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ دهم. تهران: صفی علیشاه.

ورمازرن، مارتن یوزف. 1372. آیین میترا. ترجمه بزرگ نادرزاد. تهران: چشمه.

یاوری، حورا. 1388. داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران. چاپ اول. تهران: سخن.

یونگ، کارل گوستاو. 1386. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ ششم. تهران: جامی.

English Source

Henderson, Joseph Lewis. (1967). Thresholds of Initiation. Wesleyan University. Press.

Houston, Jean, and Marianne Williamson. (2009). The Hero and the Goddes. The Odyssey as Pathway to Personal Transformation. Quest Books.