بررسی تطبیقی اهریمنان خشکی در شاهنامه فردوسی و حماسه‌ رامایانا

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 9، شماره 32، مهر 1392، صفحه 1-18   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

نیما ادهم

دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی دانشگاه هنر تهران

چکیده

دو ملت ایران و هند سابقه‌ مشترک قومی و نژادی دارند و در طول زمان از یکدیگر بسیار تأثیر پذیرفته‌اند. این اشتراکات و تأثیرپذیری‌ها در آثار ادبی دو ملت نیز بازتاب یافته است. پژوهش پیش رو با فرض وجود مضامینی مشترک میان شاهنامه فردوسی و حماسه رامایانا، به مقایسه تطبیقی دو شخصیت‌ منفی کلیدی شاهنامه، ضحاک و افراسیاب، با راوانا، شخصیت منفی حماسه رامایانا، پرداخته ‌است. نتایج این پژوهش حاکی از وجود اهریمنان خشکی و کم‌آبی در این دو حماسه است؛ علاوه بر آن، کارکردهای مشابهی که میان این شخصیت‌ها دیده می‌شود، از ماهیت یکسان، اما تحول‌یافته اساطیر موجود در شاهنامه و رامایانا حکایت می‌کند. 

کلیدواژه‌ها

حماسه؛ شاهنامه؛ رامایانا؛ اسطوره؛ اهریمن

مراجع

 

کتابنامه

اوستا. 1381. گردآوری و گزارش جلیل دوستخواه. چ 6. تهران: مروارید.

ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

بهار، مهرداد. 1373. جستاری چند در فرهنگ ‌ایران. تهران: فکر‌ روز.

پاک‌رو، فاطمه. 1391. «نقد تطبیقی اسطوره آفرینش در شاهنامه فردوسی و مهابهاراتای

هندی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س 8. ش 27.

حصوری، علی. 1378. ضحاک. تهران: نشر چشمه.

دادگی، فرنبغ. 1380. بندهش. ترجمة مهرداد بهار. چ 2. تهران: توس.

دارمستتر، جیمز. 1354. «وجوه مشترک میان مهابهارات و شاهنامه». ترجمة جلال ستاری.

هنر و مردم. س 13. ش 153 و 154.

دزفولیان، کاظم.1380. «پاره‌ای از مشترکات حماسه‌های ملی». نامة پارسی. س7. ش 1.

دشتی، مهدی. 1372. «نگاهی به شخصیت افراسیاب در شاهنامه». آشنا. ش 11.

دومزیل، ژرژ.1384. بررسی اسطوره کاووس در اساطیر ایرانی و هندی. ترجمة

شیرین مختاریان و مهدی باقی. تهران: قصه.

رضی، هاشم. 1363. اوستا؛ ترجمه و تحقیق. تهران: فروهر.

سرخوش‌‌کرتیس، وستا. 1373. اسطوره‌های ایرانی. ترجمة عباس مخبر. تهران:

مرکز.

شایگان، داریوش. 2536/1356. ادیان و مکاتب فلسفی هند. ج 1. چ 2. تهران:

امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1374. شاهنامه. (از روی چاپ مسکو). به کوشش سعید

حمیدیان. چ 2. تهران: داد.

ـــــــــــــــــ . 1384. شاهنامه. (متن کامل بر اساس چاپ مسکو). به

کوشش سعید حمیدیان. چ 6. تهران: قطره.

کریستن‌سن، آرتور امانوئل. 1336-1350. کیانیان. ترجمة ذبیح‌ا... صفا. تهران:

بنگاه ترجمه و ‌نشر ‌کتاب.

کزّازی، میرجلال‌الدین. 1374. «نمادشناسی اسطوره‌ای در اسطوره‌ ضحاک». نمیرم

از این پس که من زند‌‌ه‌ام؛ مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت فردوسی و

هزاره‌ تدوین شاهنامه. گردآورنده غلامرضا ستوده. تهران: دانشگاه ‌تهران.

مسکوب، شاهرخ. 1354. سوگ سیاوش. در مرگ و رستاخیز. چ 4. تهران:

خوارزمی.

معین، محمد. 1371. «آیین آریائیان پیش از ظهور زرتشت». آشنا. ش 8.

واحددوست، مهوش. 1374. «هم‌نهادی در حماسه‌های منظوم». کیهان‌ فرهنگی. س 12.

ش 122.

والمیکی و داس، تلسی. 1379. رامایانا: کهن‌ترین متن حماسی عاشقانه‌ هند. ترجمة امر‌سنکهه و امر‌پر‌کاش. تهران: الست فردا.

یونس‌‌جعفری، سید‌محمد. 1372. «واژه ناشناخته دیو در شاهنامه فردوسی». آشنا. س 2.

ش 12.

English References

Bajpai, K.D. & Takur, V.K.1999.Rāma in Ancient literature and Art In Coomaraswamy.

Ananda, K. 1926. Catalogue of the Indian colletions in the Museum of fine art.Vol.19. Boston.

Sarkar, A.1999 a. Ravana as the tragic hero. In Naragendra KR. Singh (ed). Ency.Of Hinduism.Vol. 21. New Delhi: Anmol.

Sarkar, A.1999b. The Raksasas, in Naragendra KR Singh (ed). Ency.Of Hinduism. vol. 19. NewDelhi: Anmol.

Shegal, Sunil. 1991.Ency. of Hinduism. New Delhi: Sarup & Sons.