تبیین کهن‌الگوی «سفر قهرمان» بر اساس آرای یونگ و کمبل در ‌هفت‌خوان رستم

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 6، دوره 9، شماره 32، مهر 1392، صفحه 102-122   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد طاهری¹؛ حمید آقاجانی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینا همدان

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینا همدان

چکیده

جوزف کمبل مبتنی بر آرای کارل گوستاو یونگ با طرح کهن‌الگوی سفر قهرمان، عرصه‌ای جدید در نقد کهن‌الگویی، پدید آورد. آرای کمبل درباره این کهن‌الگو، قابلیت‌های فراوانی برای تجزیه و تحلیل تطبیقی و زیبایی‌شناسی آثار داستانی، به‌ویژه حماسه‌های کهنی که در آنها پهلوان مراحلی چندگانه را برای رسیدن به هدفی مقدس و انسانی پشت سر می‌گذارد، دارد. هفت‌خوان رستم را در شاهنامه نیز می‌توان مبتنی بر آرای کمبل بررسی کرد. در این هفت‌خوان، رستمِ قهرمان با اجابت ندای فراخوان زال برای نجات سرداران ایران، پای در سفری به‌غایت دشوار می‌نهد و با گذر از مراحلی هفت‌گانه، ضمن توفیق در مأموریت خود و کسب مواهب مادّی، به نوعی خودشناسی و کمال معنوی نائل می‌شود که این امر، خویشکاری اصلی قهرمان مطابق با آرای کمبل درباره ‌کهن‌الگوی «سفر قهرمان» است.

کلیدواژه‌ها

یونگ؛ کمبل؛ نقد کهن‌الگویی؛ سفر قهرمان؛ هفت‌خوان رستم؛ شاهنامه

مراجع

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سازمان‏ مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).

آیدنلو، سجاد. 1388. «هفت‌خان پهلوان»، نشریۀ ادب و زبان فارسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش 26 (پیاپی 23).

بهار، مهرداد. 1381. پژوهشی در اساطیر (پارۀ نخست و پارۀ دویم). ویراستۀ کتایون مزداپور. تهران: آگه.

بیدمشکی، مریم. 1383. «مهر مهر بر هفت‌خان رستم». کتاب ماه هنر. ش 75 و 76. 

رستگار فسایی، منصور. 1365. اژدها در اساطیر ایران. شیراز: دانشگاه شیراز.

ساندرز، ن. ک. 1376. حماسه گیلگمش. ترجمة اسماعیل فلزی. تهران: هیرمند.

سرّامی، قدمعلی. 1383. از رنگ گل تا رنج خار: شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه. تهران: علمی و فرهنگی.

سرّامی، قدمعلی و منصوری، سیما. 1390. «هفت زینة مهـری در هفت‌خوان بیژن». فصلنامة علمی ـ پژوهشی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش 23.

سهیلی‌راد، فهیمه و فربود،‌ فریناز. 1381. «تطابق افسانه رستم با داستان هرکول در یونان». هنر، ش 52.

فردوسی، حکیم ابوالقاسم. 1373. شاهنامۀ فردوسی (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.  

کنگرانی، منیژه. 1388. «تحلیل تک‌اسطوره نزد کمبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی». فصلنامۀ پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر. ش 14.

کوپ، لارنس. 1384. اسطوره. ترجمۀ محمد دهقانی. تهران: علمی و فرهنگی.

مسکوب، شاهرخ. 1374. «بخت و کار پهلوان در آزمون‏ ‌هفت‌خوان». در تن پهلوان و روان خردمند (پژوهش‏هایی تازه در شاهنامه). تهران: طرح نو.

یونگ، کارل گوستاو. 1379. روح و زندگی. ترجمۀ لطیف صدقیانی.‌ تهران: جامی.

ـــــــــــــــــــ . 1381. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ 3. تهران: جامی.

 

English Refernces

Adams, Michael Vannoy. 2010. The Mythological Unconscious. Putnam, CT: Spring Publications.

Bishop, Paul. 1999. Jung in Contexts: A Reader, London: Routledge.

Campbell, Joseph, Phil Cousineau, and Stuart L. Brown. 2003. The Hero's Journey: Joseph Campbell on His Life and Work. Novato, CA: New World Library.

Campbell, Joseph. 2008. The Hero with a Thousand Faces. California: Novato.

Combs, Steven C. 2005. The Dao of Rhetoric, Albany: State University of New York.

Dixon-Kennedy, Mike. 1998. Encyclopedia of Greco-Roman Mythology, Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.

Ellwood, Robert S. 1999. The Politics of Myth: A Study of C.G. Jung, Mircea Eliade, and Joseph Campbell. Albany: State University of New York.

Jung, Carl Gustav. 1970. The Collected Works of C.G. Jung. Translated by: Herbert Read & Michael Scott Montague Fordham. New York: Pantheon.

Kliewer, Stephen& John W. Saultz. 2006. Healthcare and Spirituality, Oxford: Radcliffe.

Leeming, David Adams & Kathryn Wood Madden& Stanton Marlan. 2010. Encyclopedia of Psychology and Religion. New York: Springer.

Makaryk, Irene Rima. 1993. Encyclopedia of Contemporary Literary Theory: Approaches, Scholars, Terms; Toronto: University of Toronto.

Neumann, Erich. 1995. The Origins and History of Consciousness, Princeton, NJ: Princeton UP.

Rensma, Ritske. 2009. The Innateness of Myth: a New Interpretation of Joseph Campbell's Reception of C.G. Jung, New York: Continuum.

Roman, Luke& Monica Roman. 2010. Encyclopedia of Greek and Roman Mythology, New York: Facts On File.

Segal, Robert A. 1999. Theorizing about Myth, Amherst: University of Massachusetts.

Seigneuret, Jean-Charles. 1988. Dictionary of Literary Themes and Motifs, Vol. 1. New York: Greenwood.

Smith, Evans Lansing. 1997.The Hero Journey in Literature: Parables of Poesis, Lanham: University of America.

Sugg, Richard P. 1992. Jungian Literary Criticism, Evanston: IL.