روانکاوی شخصیت‌ها و نمادهای عرفانی مولانا در داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 9، شماره 31، تیر 1392، صفحه 164-179   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

پروین گلی زاده¹؛ نسرین گبانچی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

شیوه پردازش نمادها و شخصیّت‌ها - دو عنصر داستانی برجسته- در مثنوی معنوی، از تأثیرپذیری مولانا از باورهایش در مورد انسان سرچشمه گرفته است. در این جستار کوشش بر آن است که برخی جنبه‌های رمزآمیز مثنوی معنوی، با بهره‌گیری از مفاهیم روان‌شناسی و اسطوره‌ای نمایان گردند. در این راستا مفاهیم روان‌شناسی داستان «رومیان و چینیان» در ارتباط با نظریه‌های ناخودآگاه فردی فروید، ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگوی خویشتن یونگ و عقده‌های روانی یونگ و آدلر مورد تحلیل قرار گرفته‌اند که برخی از آنها نیز با توجه به مفاهیم عرفانی و اسطوره‌ای واکاوی شده‌اند. نظریه‌های یونگ در این داستان در مورد کشف و شهود، باورهای جمعی و کهن‌الگو‌ها، نمود بیشتری نسبت به نظریه‌های فروید و آدلر داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ روانکاوی شخصیّت؛ نمادهای عرفانی؛ داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی

مراجع

کتابنامه

اتونی، بهروز. 1391. «دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا بر بنیاد کهن‌نمونه نرینه‌روان (آنیموس)»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س هشتم. ش 28.

احمدی، بابک. 1370. ساختار و تأویل متن. چاپ اوّل. تهران: مرکز.

پور‌نامداریان، تقی. 1383. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1382. نردبان شکسته. تهران: سخن.

زمانی، کریم. 1382. میناگر عشق. تهران: نی.

ستاری، جلال. 1366. «سه مفهوم اساسی در روانشناسی یونگ»، در رمز و مثل در روانکاوی. زیر نظر و ترجمه جلال ستاری. تهران: توس. صص474-431.

سجادی، سیدجعفر. 1362. فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ سوم. تهران: طهوری.

سیاسی، علی اکبر. 1386. نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. چاپ یازدهم. تهران: دانشگاه تهران.

شولتز، دوان. پی و سیدنی الن شولتز. 1389. نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سید محمدی. چاپ هفدهم. تهران: ویرایش.

کازنوو، ژان. 1377. «اسطوره شناسی»، در جهان اسطوره‌شناسی. زیر نظر و ترجمه جلال ستاری. ج1. تهران: مرکز. صص202 - 173.

محمدی، علی و مریم اسمعاعیل‌پور. 1391. «بررسی تطبیقی کهن‌الگوی نقاب در آراء یونگ و ردپای آن در غزل‌های مولانا (غزلیات شمس)»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س هشتم. ش 28.

مدرس مطلق، سیدمحمدعلی. 1379. رساله در وحدت وجود. تهران: پرسش.

مورنو، آنتونیو. 1388. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چاپ پنجم 5. تهران: مرکز.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1383. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ ششم. تهران: ققنوس.

مؤمن‌زاده، محمدصادق. 1378. برداشت‌های روان درمانی از مثنوی. تهران: سروش.

وزین‌پور، نادر. 1365. آفتاب معنوی. تهران: امیرکبیر.

هاشمی، جمال. 1379. پیغام سروش (مکتب‌های مولانا و روانشناسی نوین). تهران: شرکت سهامی انتشار.

یونگ، کارل گوستاو. 1359. انسان و سمبولهایش. ترجمه ابوطالب صارمی. چاپ دوم. تهران: کتاب پایا.

ــــــــــــــــــــــــ . 1386. انسان و سمبولهایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ ششم. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــــــــ . 1372. روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.