بررسی ژرف‌ساخت اساطیری تشبیه زلف به مار و لب به شفاخانه در بیتی از دیوان حافظ

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 9، شماره 30، فروردین 1392، صفحه 87-96   

نویسندگان

یحیی طالبیان¹؛ زهرا جعفری²

¹استادزبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

²دانشآموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

مقاله پیش رو به بررسی ریشه‌های اسطوره‌ای تشبیه زلف به مار و لب به شفاخانه در بیت «دل ما را که ز مار سر زلف تو بخست / از لب خود به شفاخانه تریاک انداز» از حافظ می‌پردازد. این جستار بر مبنای دیدگاه یونگ نوشته شده است؛ دیدگاهی که به وجود تصویرهای اصلی و آغازین (کهن‌الگو) در ضمیر ناخودآگاه جمعی افراد بشر اشاره دارد. یونگ معتقد به انتقال موروثی افسانه‌ها و اسطوره‌ها بود و آن را علت مشابهت افسانه‌ها و رؤیا و حتی وجود نمادهایی مانند نمادهای باستانی در بیماران روانی عصر ما می‌دانست. این کهن‌الگوها معمولاً در آثار شعرا و نویسندگان و هنرمندان نابغه تجلی پیدا می‌کنند؛ بنابراین وجود فواصل تاریخی و جغرافیایی، مانعی برای تجلی اسطوره‌های ملل مختلف در رؤیا، هذیان و هنرهای تصویری ایجاد نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ مار؛ زلف؛ لب؛ یونگ