مشابهات برخی از اسطوره‌های توتمیک ایرانیان و ترکان

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 8، شماره 29، دی 1391، صفحه 56-72   

نویسندگان

فاطمه مدرسی¹؛ الناز عزتی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

چکیده

این جستار، جایگاه توتمی جانوران حامی را در داستان‌های توتمیک ایرانیان و ترکان در نظر داشته است. در این راستا پس از ذکر پیشینة شکل‌گیری توتم در میان این اقوام، نخست ردپای توتم و نیای اساطیری ترکان، پثنه (paөana)، جست‌وجو و آنگاه روایات توتمیک ایرانیان بررسی خواهد شد. نتایج پژوهش حاکی از این است که ضعف اوّلیّه قهرمان با کارکرد هوشمندانۀ توتم جانوری جبران شده است. جانوران توتمی از نظر داشتن چهره‌های دوگانه و ارزش¬های اساطیری متفاوت، در زندگی و مرگ قهرمان نقش¬های گوناگونی بر عهده گرفته‌اند و قهرمان قومی پرورش‌یافته به‌وسیله جانور توتمی با به‌دست آوردن ویژگی-هایی، شایستگی ورود به مأمن قوم خویش را یافته است. همچنین تمامی اقوام یادشده پس از عبور از مرحلۀ آهن به عرصه جهانی وارد شده‌اند و عبور از این مرحله، با خویشکاری آهنگران از نظر اساطیری در قدرت‌ یافتن و ظاهر شدن پادشاه/قهرمان در عرصۀ گیتی ممکن گردیده است.

کلیدواژه‌ها

سیمرغ؛ گاو برمایه؛ بوزقورد (کبود گرگ)؛ پثنه (paөana)؛ دوگانگی توتم