ردّپای عرفان و تصوف در تمثیل دو مار ادبیات مانوی و ادبیات کلاسیک ایرانی1

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 8، شماره 29، دی 1391، صفحه 124-133   

نویسنده

فرناز هوشمند رجبی

دانشجوی دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

تمثیل عرفانی چون حماسه‌ای است روحانی که از عشق‌ورزی به معشوق ازلی حکایت می‌کند و حکایات صوفیه در قالب حکایات و تمثیل‌ها، بخش مهمی از ادبیات عرفانی را تشکیل می‌دهند. این حکایات با اهداف گوناگونی در کتب صوفیه به کار گرفته می‌شوند که عمده‌ترین آنها تعلیم و ترغیب صوفیه در سیر و سلوک است. مجموعه‌ای از این حکایات تمثیلی به ادبیات مانوی، به‌ویژه تمثیل‌های عرفانی این متون، بازمی‌گردد. با وجود اینکه هیچ متن کاملی از این گنجینه ادبیِ بسیار غنی، باقی نمانده است، حکایت «دو مار سنگین‌بار و سبک‌بار» یکی از حکایات تمثیلی عرفانی به‌جا مانده از مجموعه دست‌نوشته‌های سغدی مانوی است. از سوی دیگر ادبیات کلاسیک ایرانی، به‌ویژه سبک عرفانی آن با ظهور گویندگان عارفی همچون مولانا، عطار، حافظ و ده‌ها شاعر و عارف دیگر، رنگ جدیدتری به خود گرفت. این مقاله کوشیده است به ارتباط و مقایسه میان این تمثیل عرفانی در ادبیات مانوی و ادبیات کلاسیک ایرانی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ تمثیل؛ تصوف؛ ادبیات مانوی؛ مولانا