خورخه لوئیس بورخس و اسطورة گاومَرد (مینوتور) در داستان «خانه آستریون»

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 8، شماره 26، فروردین 1391، صفحه 111-132   

نویسنده

عبدالحسین فرزاد

استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

داستان کوتاه خانه آستریون، یکی از داستان‌های زیبای معاصر است که خورخه لوئیس بورخس، نویسنده و شاعر آرژانتینی، آن را نوشته است. بورخس در این داستان عملی فرااسطوره‌ای انجام داده، بدین معنا که اسطوره‌ای جدید برمبنای اسطوره‌ای قدیم ساخته است. داستان، اسطورة مینوتور(گاومرد) ـ فرزند یکی از پادشاهان یونان ـ است. این هیولا مجازات پوزئیدون خدای دریاهاست که شاه مینوس به دلیل نافرمانی بدان مبتلا شده است. شاه مینوس برای رهایی از شرم، این فرزند عجیب و هولناکش را در لابیرنت یا هزارتویی زندانی می‌کند. این هیولای مردم‌خوار سرانجام به‌وسیلة تزئوس کشته می‌شود. بورخس در بازسازی این اسطوره خودش را درجای گاومرد قرارداده و با راوی اول شخص، داستان را به گونه‌ای دیگر روایت کرده است. آنچه از روایت بورخس برمی‌آید، این است که انسان معاصر در چنبر هزارتوهای مختلف که محصول تجدد امروزی است، گرفتاراست. بورخس در این داستان می‌کوشد مخاطبانش را به درون این هزارتوها بکشاند تا باور کنند که راه خروج از آنها آسان است و تنها اندکی جسارت می‌خواهد. در این پژوهش عمل فرااسطوره‌ای بورخس از داستان مینوتور نقد و بررسی می‌شود

کلیدواژه‌ها

مینوتور (گاومرد)؛ لابیرنت (هزار تو ـ گُمخانه)؛ تک‌گفتاری درونی؛ هفتادهزار حجاب؛ اسطوره

مراجع

استیوارت، جی.آی.ام. 1381. جیمزجویس. ترجمة منوچهر بدیعی. چ 1. تهران: نیلوفر.

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1374. جام جهان‌بین. تهران: جامی.

ایدل، له اون. 1367. قصه روان‌شناختی نو. ترجمة ناهید سرمد. چ 1. تهران: شباویز.

بیویی کاسارس، آدلفو. 1386. شش مسئله برای دن ایسیدور پاوردی. ترجمة احسان نوروزی و نیما ملک‌محمدی. تهران: نیلا.

بورخس، خورخه لوئیس. 1376. «داستان کوتاه سرداب». ترجمة عبدالحسین فرزاد. مجله ادبیات داستانی. س 6. ش 45.

ـــــــــــــــــــــ . 1380. هزارتوهای بورخس. ترجمه احمد میرعلایی. تهران: کتاب زمان

ــــــــــــــــــــ . 1387. کتابخانه بابل. ترجمة کاوه سیدحسینی. چ 5. تهران: نیلوفر.

پورجعفری، محمدرضا. 1388. درآمدی بر انسان‌شناسی ادبیات (گزیده و ترجمه). تهران: ثالث.

شرقی، هوشنگ. 1382. «لابیرنت‌ها و مازها در گذرگاه تاریخ». مجله دانش و مردم. ش41 و 42.

فاضل، جهاد. 1376. «با آخرین فیلسوف معاصر عرب میخائیل نعیمه». ترجمة عبدالحسین فرزاد. مجله نگاه تازه. س 3. ش 1.

فرزاد، عبدالحسین. 1376. «گذر از هزارتوی ذهن سرگشته خورخه لوئیس بورخس». مجله ادبیات داستانی. س 6. ش 43.

ــــــــــــــــ . 1376. «سرداب (داستان کوتاه) اثر خورخه لوییس بورخس». مجله ادبیات داستانی. س 6. ش 45.

فضولی، ملامحمد. 1389. سفرنامه روح. با مقدمه و تصحیح و تحشیه حسین محمدزاده صدیق و شایسته ابراهیمی. تهران: تکدرخت.

کریمی، یوسف. 1374. روان‌شناسی شخصیت. تهران: ویرایش.

گریمال، پیر. 1367. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمة احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.

مولوی. 1355. کلیات دیوان شمس تبریزی. به کوشش محمد عباسی. تهران: طلوع.

ـــــ . 1357. مثنوی معنوی. به تصحیح نیکلسون. چ 5. تهران: امیرکبیر.

 

 

References

Borges, Jorge Luis. (1997/1376H). “Dāstan-e kootah-e sardab”. Tr. by Abdolhossein Farzād. Majale-ye Adabiat-e Dāstani.

--------. (2001/1380H). Hezartoo-hāye Borges. Tr. by Ahmad Mir Alayi. Tehran: Ketab-e Zaman.

--------. (2008/1387H). Ketabkhane-ye Babel. Tr. by Kaveh Seyyed Hosseini. 5^th ed. Tehran: Niloofar.

Casares, Adolfo Bioy. (2007/1386H). Six Problems for Don Isidro Parodi Shesh mas’ale baraye Don Isidro Parodi (Six Problems for Don Isidro Parodi). Tr. by Ehsan No’roozi and Nima Malek Mohammadi. Tehran: Nila.

Edel, Leon. (1988/1367H). Ghesse-ye ravanshenakhti-e no (The Modern Psychological Novel). Tr. by Nahid Sarmad. 1^st ed. Tehran: Shabāviz.

Eslami Nodooshan, Mohammad Ali. (1995/1374H). Jām-e jahanbini. Tehran: Jāmi.

Farzād, Abdolhossein. (1997/1376H). “Gozar az hezartoo-ye zehn-e sargashte-ye Jorge Luis Borges”. Majale-ye adabiat-e dāstani. No. 43.

--------. (1997/1376H). “Sardāb (short story) by jorge luis borges.” Majale-ye adabiat-e dāstani.

Fāzel, Jahad. (1997/1376H). “Ba akharin filsoof-e moaser-e arab, Michael Na’ime”. Tr. by Abdolhossein Farzād. Majale-ye Negah-e Tazeh.

Fozooli, Molla Mohammad (2010/1389H). Safarname-ye rooh. Annotation and ed. by Hossein Mohamad Zade-ye Seddigh and Shayesteh Ebrahimi. Tehran: Tak derakht.

Grimal, Pierre. (1988/1367H). Farhang-e asatir-e Yunan va Rom (Dictionnaire de la Mythologie Grecque et Romanie). Tr. by Ahmad Behmanesh. Tehran: Amir Kabir.

Karimi, Yusef. (1995/1374H). Ravanshenasi-e shakhsiat. Tehran: Virayesh.

Mowlavi. (1976/1355H). Kolliyāt-e Divān-e Shams-e Tabrizi. With the efforts of Mohammad Abbasi. Tehran: Tolu’.

--------. (1978/1357H). Masnavi Manavi. Ed. by Nicholson. 5^th ed. Tehran: Amirkabir.

Pourjafari, Mohammad Reza. (2009/1388H). Daramadi bar ensanshenasi-e adabiat (selected and translated). Tehran: Sales.

Sharghi, Hooshang. (2003/1382H). “Labyrinth-ha va maze-ha dar gozargah-e tarikh”. Majale-ye Dānesh va Mardom. No. 41 & 42.

Stewart, J. I. M. (2002/1381H). James Joyce. Tr. by Manoochehr Badi’ie. 1^st ed. Tehran: Niloofar.