چهرة انسان، تجلی‌گاه قرآن در نزد سیدعمادالدین نسیمی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 7، شماره 24، مهر 1390، صفحه 98-122   

نویسندگان

مهدی تدین نجف آبادی¹؛ علی رمضانی²

¹استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

حروفیه یکی از فرقه‌های تأویل‌محور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن می‌نامیدند. آنان انسان‌گرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل می‌کردند. نسیمی داناترین متفکر و موفق‌ترین شاعر این فرقه است که توانسته است اندیشه‌های آنان را به خوبی در قالب شعر بیان کند. عرفان حروفیان و نسیمی مبتنی بر یک رکن اساسی است و آن، انسان و شناخت نیروهای خلاق اوست. براساس دیدگاه آنان، انسان نمونة کامل خدا و خلیفة او در زمین و بیش از همة موجودات تجلی‌گاه پروردگار عالم است. نسیمی صورت انسان را تجلی‌گاه آیات قرآن و انسان را مظهر تام کلماتِ الهی معرفی می‌کند که تمام قرآن به ویژة سورة فاتحه بر چهرة وی نگاشته است. در این نوشتار با نشان دادن نمونه‌هایی در قالب چهار عنوان، به چگونگی بیان این تفکر و بررسی این اندیشة ناب سیدعمادالدین نسیمی، یکی از شگفت‌انگیزترین چهره‌های ادبی سرزمین‌مان، پرداخته شده است

کلیدواژه‌ها

حروفیه؛ نسیمی؛ انسان؛ چهرة انسان؛ تجلی‌گاه قرآن

مراجع

کتابنامه

قرآن مجید.

آشتیانی، سید جلال‌الدین. 1380. شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم. چ 5. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه.

خواجوی، محمد. 1383. ترجمة فتوحات مکیّه از باب 1 تا 4. چ 2.تهران: مولی.

خیاوی، روشن. 1379. حروفیه (تحقیق در تاریخ و آراء و عقاید). چ 1. تهران: آتیه.

ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. 1383. جنبش نقطویه. چ 1. قم: ادیان.

رشیدالدین المیبدی. 1371. کشف الاسرار و عدّة الابرار. به اهتمام علی‌اصغر حکمت. ج1.چ 5. تهران: امیرکبیر.

عبدالرزاق الکاشانی. 1381. اصطلاحات الصوفیه. به تصحیح و تعلیق مجید هادی‌زاده. چ1. تهران: حکمت.

عطار نیشابوری. 1370. تذکرة الاولیاء. با تصحیح و توضیح محمد استعلامی. چ 6. تهران: زوّار.

فروزانفر، بدیع الزّمان. 1361. احادیث مثنوی. چ 3. تهران: امیرکبیر.

گولپینارلی، عبدالباقی. 1374. فهرست متون حروفیه. ترجمة توفیق سبحانی. چ 1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

لاهیجی، شیخ محمد. 1368. مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. با مقدمه کیوان سمیعی. چ 4. تهران: کتاب‌فروشی محمودی.

مشکور، محمدجواد و حسینی‌زری، محمدجواد. 1386. فرهنگ فرق اسلامی. چ 5. تهران: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1384. تفسیر نمونه. ج 26. چ 30. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

ملاصدرای شیرازی. 1381. مبدأ و معاد. ترجمة احمد حسینی اردکانی. به کوشش عبدالله نورانی. چ 2. تهران: نشر دانشگاهی.

میرفطروس، ع. بی‌تا. جنبش حروفیه و نهضت پسیخانیان(نقطویان). تهران: کار.

نسیمی، سیّد عمادالدّین. 1387. دیوان اشعار ترکی سیّد عمادالدّین نسیمی تبریزی. مقدّمه، تصحیح و تحشیه حسین محمّدزاده صدیق. چ 1. تبریز: اختر.

ـــــــــــــــــــــ . 1372. زندگی و اشعار عمادالدین نسیمی. به کوشش یدالله جلالی پندری. چ 1. تهران: نی.

هوارت، کلمنت. 1327هجری. مجموعه رسائل فارسی حروفیه (هدایت‌نامه، محرم‌نامه سید اسحق، نهایت‌نامه، رسائل مختلفه، اسکندرنامه). لیدن: بریل.