نقش دیوان و موجودات اهریمنی در نگاره های شاهنامه رشیدا

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 7، شماره 22، فروردین 1390، صفحه 1-16   

نویسنده

زهرا پاکزاد

دانشجوی دکتری هنر دانشکدههنرهای زیبا ـ دانشگاه تهران

چکیده

جمال و جلال دو اصطلاح منحصر به فرد فلسفه و عرفان اسلامی است . اما نقش آنها در
ساحت هنر سنتی ، به ویژه نگارگری ، آن چنان شگفت انگیز است که بدون بررسی کارکردشان،
تبیین نگارگری چندان ممکن نیست . در نگارگری ایرانی ، به ویژه نگاره های شاه نامه رشید ا،
شخصیت های گوناگونی با ظرافت های خاص وجودی و بصری به تصویر کشیده شده اند. این
ویژگی را می توان با عناوین ارزشی؛ موجودات خیر و شر، خیالی؛ موجودات اسطوره ای و
واقعی، عرفانی؛ عاشق ها و معشوق ها، اجتماعی؛ شاهان و گدایان ، و اهریمنی؛ دیوان و اژدهایان
بررسی کرد . تمامی این موجودات ذیل جلوه های جمال و جلال قابل بررسی اند. اما این مقاله
به موجودات اهریمنی می پردازد و اینکه چرا روح حاکم بر نگارگری و نگاره های شاهنامه
رشیدا، زیبایی است، تا آنجا که اهریمن ها هم زیبا تصویر شده اند . خاستگاه نظری
زیبایی شناختی ر ا بایستی در جلوه های جمال و جلال جست وجو کرد. نگارگر ایرانی از نظرگاه
جمال و زیبایی هیبت و جلال موجودات خوفناک را نگریسته و آنها را به تصویر کشیده است.

کلیدواژه‌ها

جمال و جلال؛ اهریمنی؛ مخوف؛ عرفان؛ نگاره های رشیدا

مراجع