شهرْخدای سنایی در حدیقةالحقیقة

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 6، شماره 20، مهر 1389، صفحه 33-53   

نویسنده

مریم حسینی

دانشیار دانشکده ادبیات و زبان ها و تاریخ الزهرا(س)

چکیده

دیدار سنایی با پیر در بخشی از کتاب حدیقةالحقیقة با پرسش‌هایی دربارة سرزمینی که وی (پیر خردمند) از آنجا آمده، همراه است. پیر آن جایگاه را «شهرْخدا» می‌نامد و از ویژگی‌های آن برای شاعر سخن می‌گوید:
گفتم آخر کجاست آن کشور
گفت: از کی و از کجا برتر

جای کی گویمش که شهرْخدای
جای جان است و جان ندارد جای

در این مقاله بررسی ماهوی و جغرافیایی شهری که سنایی آن را «شهر خدا» می‌نامد، موردنظر است. این سرزمین را سهروردی «ناکجاآباد» و «عالم مثال» و یا «عالم صور معلقه» هم نامیده است. هدف مقالة پیش‌رو، بحث دربارة ویژگی‌های این شهر است. «شهر خدا» در نظر عارفانی چون سنایی، سرزمینی ماورایی است که عارف می‌تواند با گریختن از قبای جسم به سوی آن راهی شود؛ سرزمینی است که منشأ و مرجع تمامی ارواح است. همه آنچه در زمین وجود دارد ریشه در آن سرزمین دارد. بحث دربارة تأثیرپذیری سهروردی از سنایی در آفرینش ناکجاآباد و عالم مثال هم از دیگر اهداف این جستار است. همچنین ویژگی‌های آرمان‌شهری این سرزمین آن را به ایدة مدینه فاضله (یوتوپیا)ی فیلسوفان نزدیک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

سنایی؛ شهر خدا؛ پیر؛ آرمانشهر؛ عالم مثال

مراجع