اندیشه‌های عرفانی عین‌القضات در باب ابلیس

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 5، شماره 14، فروردین 1388، صفحه 1-11   

نویسنده

خدابخش اسداللهی

استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی ـ دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

صرف‌نظر از نگاهِ اخلاقی به ماجرای ابلیس، که صوفیّه آدمی را از دسیسه‌های او برحذر می‌دارند، مسأله «نافرمانیِ وی در امرِ سجود بر آدم(ع)»، همواره موضوع بحثِ گروهی از عارفان مسلمان بوده است. از جملة این عرفا که در این باره دیدگاهِ به نسبت نو و کاملی دارد، عین‌القضات همدانی است. از منظرِ وی، سجده نکردنِ ابلیس بر آدم(ع)، ناشی از عشق راستینِ او به معشوق ازلی و نیز جریان قلم تقدیر الهی است. طبق نگرشِ دوگانة او، که متضمّنِ اثبات یگانگی خداست، وجود نور سیاه عزازیلی و نور سپید محمدی(ص)، اولی به عنوان محکی برای تشخیص مخلصان و دیگری به عنوانِ منشأ درکِ کمالاتِ انسانی، در عالم هستی ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

عین‌القضات؛ ابلیس؛ عرفان؛ تقدیر؛ عشق

مراجع