تأثیر شاعران سده‌های سوم و چهارم هجری بر حافظ

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 6، دوره 4، شماره 11، تیر 1387، صفحه 94-104   

نویسنده

هاشم محمدی

استادیار دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد گچساران

چکیده

حافظ ـ غزل‌سرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباس‌شده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها به‌تصویر کشیده است. پژوهشگران حافظ‌شناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جست‌و‌جو قرار داده‌اند، اما از تأثیر شاعران پیش از رودکی و دوره‌های اول رواج و گسترش زبان و ادبیات فارسی بر حافظ سخنی به میان نیاورده‌اند. بهاءالدین خرمشاهی در کتاب ارزشمند حافظ‌نامه، تأثیرپذیری حافظ از بزرگان ادب پارسی از رودکی به بعد تا معاصرین وی، را بررسی کرده و از اینکه شاعر بزرگی چون مولوی چه در مثنوی و چه در غزل‌هایش تأثیری بر حافظ نداشته است، تعجب می‌کند و پژوهشگران را به تحقیق در این باره دعوت می‌کند. 
در این مقاله تأثیرپذیری حافظ از اشعار شاعران قرن سوم و چهارم هجری، از نظر معانی و مضامین مشابه و نیز ترکیب‌ها و تعابیر همانند و همچنین وزن و قافیه و ردیف و دیگر ظرافت‌های شعری، بررسی شده و جلوه‌های دیگری از هنرمندی این شاعر بزرگ به تصویر کشیده شده است. 

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ شاعران متقدم و متأخر؛ معاصرین حافظ؛ الفاظ و تعابیر؛ مضامین مشابه

مراجع