حافظ، حضورِ جاودانه در زمان و مکان‌ها

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 4، شماره 10، فروردین 1387، صفحه 28-46   

نویسنده

عباس باقی نژاد

مربی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد ارومیه

چکیده

حافظ، هنرمندی است بزرگ که هنر و اندیشة او از مرزهای زمان و مکان فراتر رفته و خصلتی همه زمانی و لامکانی پذیرفته است. در اندیشه و ذهنیت هنریِ او، نشانه‌های زمانی، حکمِ تکه‌های گوناگون از خطی واحد را می‌یابند که ازهم‌گسیخته نیستند و به جریانی کلی و بی‌نهایت تعلق دارند. نشانه‌های زمانی و اقلیمی در شعر حافظ طوری به کار رفته که در برهة خاصی از زمان و تکة مشخصی از جغرافیای هستی محصور نمی‌مانند.
این نوشتار بر آن است تا با توسل به مفاهیم، معانی و مظاهرِ شعر حافظ، وجوه بی‌زمان و بی‌مکان آن را بیان کند. در این راستا برخورد متفاوت حافظ با مفاهیم، واژگان و نام‌ها نشان داده شده و اندیشة غیرجزمی و شاعرانة او به اختصار تبیین گردیده است. همچنین دربارة منِ توسعه‌یافته و فرافردی حافظ که جنبه‌ای از بی‌زمانی و بی‌مکانیِ هنر اوست، سخن گفته شده است. مجموعة این عوامل، کلیت شعر حافظ را به صورت مولودی بی‌زمان و بی‌مکان معرفی می‌کند و توانمندی منحصر به فرد او را در زدودنِ صورت‌های امور زمانمند بیان می‌دارد.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ اندیشه؛ انسان؛ بی‌زمانی؛ لامکانی