مسئولیت مدنی ناشی از تصرف غیرمجازدر حقوق ایران (قاعده‏ی ضمان‏ید)

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 2، دوره 2، شماره 3، شهریور 1387

نویسنده

حسین علی احمدی جشفقانی

رتبه علمی نویسنده

چکیده

اسلام به منظور حقوق و مالکیت اشخاص قاعده‏ی «ضمان ید» را وضع کرده است و مسئولیت ناشی از تصرف غیر مجاز را برسمیت شناخته است. ولی مفهوم‏، مدلول، مصادیق و کاربرد این قاعده چنان که باید و شاید مورد مطالعه و تحقیق قرار نگرفته است و نسبت به سوالات متعدد، پاسخ روشنی داده نشده است. این مقاله برای اولین بار در فقه و حقوق ایران به تحلیل مفاد قاعده و پاسخ به برخی از این سوالات می‏پردازد و نسبت قاعده‏ی مسئولیت مدنی ناشی از تصرف غیر مجاز (ضمان ید) را با قواعد دیگر نظیر «ید امانی، لاضرر، اقدام، اقرار، من له الغنم، تسبیب، اتلاف، تلف مبیع قبل از قبض، تلف در زمان خیار، امور حسبیه، احسان، حق حبس، سلطنت، شروط، صحت، مایضمّن و ...» ارزیابی می‏نماید و از این طریق با روشی اجتهادی حدود کاربرد قاعده در فقه اهل بیت‏(ع) را نشان می‏دهد. این کار حقوقدان ایرانی را توانا می‏سازد تا در موارد سکوت، اجمال یا تعارض قوانین، آرا و نظریات مشورتی، راه عدالت را از طریق روش شناسی اجتهادی بیابد

کلیدواژه‌ها

ضمان ید؛ قواعد فقه؛ حقوق ایران؛ حق تعارض؛ تصرف غیر؛ رد مال غیر و مسئولیت مدنی