بررسی مدیریت مشارکتی در برنامه‌ریزی توسعه جوامع روستایی و عشایری» با تکیه بر تجاربی از ایران

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 1، دوره 3، شماره 10، تیر 1388

نویسندگان

شهره تاج؛ ناهید نقی زاده

مرتبه علمی نویسنده

چکیده

تجربه بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما نشان می‌دهد که کاستی‌های مدیریت متمرکز دولتی در برنامه‌ریزی‌های توسعه به چالش کشیده شده است (فکری ارشاد، 1384). بسیاری از صاحبنظران نیز علت ناکامی طرح‌های توسعه‌ای را، بی‌توجهی دولت‌ها نسبت به دخیل کردن و نادیده گرفتن جوامع محلی، در طرح‌ها و برنامه‌های مربوط به آنها می‌دانند (کاظمی، 1386). لذا با اجرای طرح‌هایی با رویکردهای مشارکتی و قبول نقش فاعلی جوامع محلی در برنامه‌های توسعه, مسئولیت ایجاد دگرگونی در محیط، را از عناصر خارجی سلب و اجرای اصلاحات را در گرو فعالیت عناصر درونی قرار داده‌اند (فکری ارشاد، 1384). هدف این پژوهش بررسی دو طرح توسعه مشارکتی ، در بین جوامع روستایی و عشایری است از طریق بررسی: 1- مبانی فکری و هدف‌ها؛ 2- رویکردهای مشارکتی بکار گرفته شده در جلب مشارکت مردمی؛ 3- چگونگی سازماندهی تشکل‌های محلی؛ 4- برخورداری تشکل‌ها از قدرت و اختیار در مدیریت امور مربوط به خود؛ 5- تغییر نگرش گروه‌ها و اثرگذاری در برنامه‌ها و سیاست‌ها؛ 6- تحلیل «SWOT» طرح‌ها، دستاوردها و درسهای آموخته از آنها و، 7- ارائه پیشنهادها و راهکارهایی جهت بکارگیری الگوئی از مدیریت مشارکتی در برنامه‌ریزی توسعه جوامع محلی. پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی‌ و مطالعات موردی زمینه‌ای با جمع‌آوری اسناد کتابخانه‌ای و پیمایش‌ میدانی در دو مطالعه موردی و به طور جداگانه با سه گروه هدفِ زیر انحام گرفته است: 1- جوامع محلی (روستایی و عشایری)، 2- گروه‌ دولتی، و 3- گروه غیردولتی. در مطالعات میدانی تحقیق مصاحبه‌‌هایی با استفاده از پرسشنامه باز طراحی شده، انجام و نتایج یافته‌ها استخراج، جمع‌بندی و تحلیل شده است. در نهایت نتایج دو مطالعه موردی بطور مقایسه‌ای مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه بررسی‌های پژوهش، ارائه پیشنهادها و راهکارها و خلاصه‌ای از بکارگیری فرآیند مدیریت مشارکتی است. سرفصل اهم پیشنهادها عبارتند از: 1- انسجام اجتماعی 2- ظرفیت‌سازی و توانمندسازی 3- تغییر در قوانین و مقررات (ساختاری‌ـ مدیریتی)، 4- تغییر در قوانین و مقررات (اداری‌ـ مالی) 5- نقش‌ها و وظایف، 6- نکات کلیدی در بکارگیری مدیریت مشارکتی و 7- اصول اخلاقی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مشارکت؛ مدیریت مشارکتی؛ ‌ برنامه‌ریزی توسعه؛ جوامع محلی