محتوا و ساختار ارزشها در نوجوانان ایرانی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 1، دوره 8، شماره 29، مهر 1390، صفحه 5-28   

نویسندگان

محمد تقی دلخموش¹؛ مهرناز احمدی مبارکه²

¹مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

پـژوهش حاضر در پی کشف روابط معنایی و ساختـاری ارزشها در نوجوانان ایرانی بود. بدین منظور 1532 دانش‌آموز (766 دختـر، 766 پـسر) به نسبت مسـاوی در پایه‌های تحصیلی سوم راهنمایی (14 ساله) و سـوم نظری (17 ساله)، به روش نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌بندی شده از 6 منطقة آمـوزش و پرورش شهر تهران انتـخاب و با «پرسشنامة تشبیهی ارزش» (شوارتز و دیگران، 2001)، ارزشیابی شدند. روی‌آورد آماری پژوهش برای تحلیل ساختاری و منظومه‌های محتوایی ارزشها، فن «تحلیل کوچکترین فضا» بود. یافته‌های پژوهش نشان دادند که محتوا و ساختار ارزشهای انسانی نوجوانان ایرانی در سطـح وسیعی با الگوی نظری جهان‌شمول ارزشها (شوارتز، 1992) مطابقت دارد، و معنابخشی و ساخت‌دهی به ارزشها در دختران و پسران مشابه اسـت. انحراف از الگوی مورد انتظار نیز در مواردی مشاهده شد. ریخت ارزشی خیرخواهی با ساختار ریخت اصلی مطابقت نکرد و رابطة پویشی ابعاد رتبة بالاتر «تعالی ‌خـود» و «گسترش خود» نقض شد. این ساختارهای کمّی تغیـیریافته خصیصه‌های ویژه (شاخص فرهنگ) نوجوانان ایرانی را منعکس مـی‌کنـند. پژوهش حاضر، یافته‌های بحث‌انگیزی را در باب ماهیت ارزشهای اخلاقی نوجوانان ایرانی در پی داشت.

کلیدواژه‌ها

ارزشها؛ نظریه ارزشی شوارتز؛ پرسشنامه تشبیهی ارزش؛ تحلیل کوچکترین فضا؛ نوجوانان