اژدها در اسطوره‌ها وفرهنگ ایران و چین

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 11، شماره 38، خرداد 1394، صفحه 235-270   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

راضیه نایب زاده¹؛ صمد سامانیان²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد صنایع دستی

²استادیار گروه صنایع دستی دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر

چکیده

اسطوره‌ها جلوه‌هایی از فرهنگ یک ملت و به تعبیری، خاستگاه هنر و ادبیات‌ هستند. درواقع، فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی ریشه در اسطوره‌های آن ملت دارد. وقتی سخن از اسطوره به میان می‌آید، در باور همگان، موجودات عجیب اسطوره‌ای از جمله اژدها نمایان می‌شوند.اژدها در بسیاری از باورهایاسطوره‌ای و فرهنگی چینیان حضوری جدی دارد. هدف نگارندگان این نوشتار بررسی جایگاه و مفاهیم اژدها در اسطوره‌های ایران و چین و در داستان‌های عامیانه دو ملت است. روش‌ پژوهش توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر مطالعات تطبیقی است. این پژوهش نشان می‌دهد که به‌جز موارد نادر اشتراک، در اسطوره‌های ایرانی،‌ اژدها در مقابل پهلوانان ‌اسطوره‌ای‌ قرار می‌گیرد و پیروزی قهرمان منوط به کشتن اژدها است، اما در اسطوره‌های چین، در نهایت، اژدها رام می‌شود و صلحی بین قهرمان و اژدها به وجود می‌آید. اژدها در فرهنگ و باورهای عامیانه ایران باز همان سیر ‌اهریمنی خود را می‌پیماید، در مقابل در فرهنگ چین اژدها جایگاه ویژه‌و مثبتی دارد.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ؛ اسطوره‌های ایرانی؛ اسطوره‌های چینی؛ اژدها؛ داستان‌های عامیانه

مراجع

آذری،علاءالدین.1367.تاریخ روابط ایران و چین.تهران:امیرکبیر.

ادلر،جوزف. 1383.دین‌های چینی. ترجمة حسن افشار.تهران:مرکز.

احمدی شلمانی،محمدحسین.1388.معماری چین.تهران:آراد کتاب.

انجوی شیرازی،سیدابوالقاسم.1352.قصه‌های ایرانی.تهران: امیرکبیر.

امین‌تفرشی،بابک.1378. «ای اژدها بمیر،خورشیدما مگیر».مجله‌ نجوم.ش10و11.

باستانی پاریزی،محمدابراهیم.1348.سیاست. و اقتصادعصرصفوی.تهران:صفی‌علیشاه.

__________________.1363.اژدهای هفت‌سر.تهران:دنیای کتاب.

بهار،مهرداد.1362.پژوهشی در اساطیرایران.تهران:طوس.

ـــــــــــ.1381.ازاسطوره تا تاریخ.تهران:چشمه.

بیرل، آن. 1384.اسطوره‌های چینی. ترجمة عباس مخبر.تهران:مرکز.

تاواراتانی،ناهوکو.1385.ادبیات تطبیقی مارو کاج(سمبل‌های جاودان در ادبیات فارسی وژاپنی).تهران: بهجت.

تفلیسی،حبیش‌بن‌ابراهیم.1381.کلیات تعبیرخواب ابن‌سیرین.قم:امام‌عصر.

جنیدی،فریدون.1358.زندگی و مهاجرت آریائی.تهران:بلخ.

حمیدی،سیدجعفر.1388. «نگاهی به عصر فردوسی و بررسی داستان فریدون و ضحاک در شاهنامه».کتاب‌ماه‌ادبیات. ش25.

حیدری،علی.1391. «تحلیل عرفانی داستان ضحاک».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.س8.ش26.

خالقی،کامبیز.1388. «خورشیدگرفتگی».روزنامه اعتماد. 2149 دی.

دانشپورپرور،فخری.1373. «تأثیرمتقابل هنر ایران و چین».میراث‌فرهنگی. ش12.

دادفر،ابوالقاسم.1385.تعامل ادبیات و هنر در مکتب اصفهان.تهران: فرهنگستان هنر.

رستگارفسائی،منصور.1379.اژدها در اساطیر ایران.تهران:طوس.

رضی،هاشم.1346.فرهنگ اعلام اوستا.تهران:فروهر.

رضی،هاشم.1371.گاه‌شماری وجشن‌های ایران باستان.تهران: بهجت.

ژیران،ف.1375. فرهنگ اساطیرآشور وبابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران: فکرروز.

سرکاراتی،بهمن.1357. «پهلوان اژدرکش دراساطیر وحماسه‌ ایران». شاهنامه‌فردوسی و شکوه پهلوانی: مجموعه سخنرانی‌های سومین جشن طوس.ویراستار: محمدبن موسی‌دمیری. تهران: سروش.

شاملو،احمد.1357.کتاب کوچه.تهران: مازیار.

شووالیه، ژان.1388.فرهنگ‌نمادها. ترجمۀ سودابه فضائلی.ج1.تهران:جیحون.

ــــــــــــ.1387.فرهنگ‌نمادها. ترجمۀ سودابه فضائلی.ج5.تهران:جیحون.

عفیفی،رحیم.1374.اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی.تهران:طوس.

فخاریان،پژمان.1382. «اژدها و آناهید». پژوهش‌های ایرانشناسی. ش1.

فرخی،باجلان.1335.شعرچین.تهران:مازیار.

فورد،میت.1388.فرهنگ‌مصورنمادهاونشانه‌هادر‌جهان.ترجمة ابوالقاسم دادفر‌.تهران:‌کلهر-دانشگاه الزهراء.

فیتس جرالد،چالزپاتریک.1384.تاریخ فرهنگ چین.ترجمة اسماعیل دولتشاهی.تهران: علمی و فرهنگی.

کرتیس، سرخوش.1373.اسطوره‌های ایرانی.ترجمة عباس مخبر.تهران:مرکز.

کریستن‌سن،آرتور. 2535.آفرینش زیانکاردرروایات ایرانی.ترجمة احمد طباطبائی. تهران:موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.

کریستی، آنتونی.1384.اساطیرچین.ترجمة باجلان فرخی.تهران: اساطیر.

کریمی،فاطیما.1389.«خون اژدها در چشمه‌های قیر رامهرمز».روزنامه شرق.1117 آبان.

کزّازی،میرجلال.1372.رؤیا،حماسه،اسطوره.تهران:مرکز.

کویاجی،جس سی. 1353.آئین‌ها و افسانه‌های چین باستان.ترجمة جلیل دوستخواه. تهران:فرانکلین.

کیان،مریم.1376.«روابط ایران‌و چین وتأثیر متقابل آن روی ظروف آبی و سفید».پایان‌نامه کارشناسی ارشددانشگاه هنرتهران.

محمودی ‌بختیاری،علیقلی.1358.زمینه‌ فرهنگ و تمدن ایران:نگاهی به عصراساطیر.تهران:افست.

مقدم،محمد.1337.جستار درباره‌ مهروناهید(دفترنخست).تهران: مرکز ایرانی مطالعه‌ فرهنگ‌ها.

مرسده.1350.افسانه‌هایی از شاهنامه.تهران: پدیده

ورزقانی،نوذرو سیمافضل صادقی.1385.«خانه اژدهایان سرزمینی از مغاک تا سپهر».مجموعه مقالات سومین کنگره‌ تاریخ معماری و شهرسازیل ایران. تهران: رسانه‌پرداز وسازمان میراث فرهنگی و گردشگری.

وارنر،رکس.1386.دانشنامه‌ اساطیر.ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران: اسطوره.

هال، جیمز. 1383. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی.ج2. تهران: فرهنگ معاصر

هنری هوک،ساموئل.1369.اساطیر خاورمیانه. ترجمة علی‌اصغربهرامی. تهران: روشنگران.

هینلز،جان.1375.شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار.تهران: چشمه.

 

English Sources

Allan,Tony.1999.Land of the Dragon. London: Duncan Brid Publishers. Doniger, Wendy. 1993. Asian Mythologies. Chicago and London: The University of Chicago Press.

Morgan, Harry. 2004. Chinese Symbols and Superstitions. Kassinger Press.

Werner ,E. T. C.2005. Myths and Legends of China. London: Hellingman Press.

Williams, Charls Alfered. 2006. Chinese Symbolism and Motifs. Tokyo: Tuttle.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Refrences

Adler, Joseph A. (2004/1383SH). Din-hā-ye chini (Chinese religions). Tr. by Hasan Afshar. Tehran: Nashr-e Markaz

Afifi, Rahim. (1995/1374SH). Asatir va farhang-e Iran dar neveshte-hā-ye Pahlavi. Tehran: Tous.

Ahmadi shalmani, Mohammad Hossein. (2009/1388SH). Me'māri-ye chin. Tehran: Arad Ketāb.

Allan, Tony. (1999). Land of the Dragon. London: Duncan Baird Publishers.

Amin Tafreshi, Bābak. (1999/1378SH). “Ey ezhdahā bemir, khorshid-e mā magir”. Nojoum magazine. No. 10 & 11. Pp. 46-51.

Anjavi Shirazi, seyed Abolghesem. (1973/1352SH). Gheseh-hā-ye Irani. Tehran: Amirkabir

Azari, 'Alā-eddin. (1988/1367SH). Tarikh-e ravabet-e Iran va chin. Tehran: Amirkabir.

Bahār, Mehrdād. (1983/1362SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran. Tehran: Tous.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ .(2002/1381SH). Az ostoureh tā tārikh. Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Bary, William Theodore. (1993). Sourses of Chinese Tradition. Colombia University Pess.

Bastani Parizi, Mohammad Ebrāhim. (1969/1348SH). Siyāsat va eghtesād-e asr-e safavi. Tehran: Bongāh-e Matbou'āti-ye Safi'alishāh.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1984/1363SH). Ezhdahā-ye haft sar. Tehran: Nashr-e Donyā-ye Ketāb.

Birvell, Anne. (2005/1384SH). Ostoureh-hā-ye chini (Chinese Myths). Tr. by Abbas Mokhber. Tehran: Nashr-e Markaz.

Bruce-Mitford, Miranda. (2009/1388SH). Fargang-e mosavvar-e nemād-hā va neshāneh-hā dar jahān (The illustrated book of Signs and Symbols). Tr. by Abolghāsem Dādfar.Tehran: Kalhor publication of Az-zahrā University.

Chevalier, Jean & Alain Guerbrant. (2008/1387SH). Farhang-e Nemād-hā (Dictionary of symbols). Translation & research by Soudābeh Fazā'eli. Vol. 5. Tehran: Jeyhoun.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (2009/1388SH). Farhang-e Nemād-hā (Dictionary of symbols). Translation & research by Soudābeh Fazā'eli. Vol. 1. Tehran: Jeyhoun.

Christensen, Emanuel Arthur. (1976/1355SH). Afarinesh-e ziyānkār dar revāyāt-e Irani (Essai sur la démonologie iranienne). Tr. by Ahmad Tabātabā'ei. Tehran: Mo'asseseh Tārikh o Farhang-e Iran.

Cotterell, Arthur & Rachel Storm. (2002). The Ultimate Encyclopedia of Mythology (The A-Z Guide to the Myths and Legends of the Ancient World). Hermes House Anness Publishing Inc.

Coyajee, J. C. (1974/1353SH). A'ein-hā va afsāneh-hā-ye chin-e bāstān (Cults and legends of ancient Iran and China). Tr. by Jalil Doustkhāh. Tehran: Feranklin.

Cristy, Antony. (2005/1384SH). Asātir-e Chin (Chiniese Myths). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farrokhi. Tehran: Asātir.

Curtis, Vesta S. (1994/1373SH). Ostureh-hā-ye Irani (Persian myths). Tr. by 'Abbās Mokhber. 1^st  ed. Tehran: Nashr-e Markaz.

Dādfar, Abolghāsem. (2006/1385SH). Taghābol-e adabiyāt o honar dar maktab-e Esfahān. Tehran: Farhangestān-e Honar.

Dāneshpour Parvar, Fakhri. (1994/1373SH). Ta'sir-e motaghābel-e honar-e Irān va chin. Mirās Farhangi. No. 12. Pp. 44-47.

Dāneshpour Parvar, Fakhri. (1997/1376SH). “Naghsh-e ezhdahā dar honar-e me'māri Iran”. Majmou'eh maghālāt-e nakhostin kongereh-ye me'māri va shahr sāzi.

Fakhāriyān, Pezhmān. (2003/1382SH). “Ezhdahā”. Ānāhid (pazhouhesh-hā-ye Iran shenāsi). No. 1. Pp. 120-122.

Farrokhi, Bājelān. (1956/1335SH). She'r-e chin. Tehran: Māziyār.

Fitzgerald, Charles Patrick. (2005/1384SH). Tarikh-e farhang-e chin (China: a short Cultural history). Tr. by Esmā'eil Dolatshahi. Tehran: Elmi Farhangi.

Guirand, Felix & Others. (1996/1375SH). Farhang-e Asātir-e Āshour o Bābel (Assyro-Babylonian mythology). Tr. by Abolqāsem Esmā'eilpour. Tehran: Fekr-e Rouz.

Hall, James. (2005/1383SH). Farhang-e Negārei-ye Namād-hā dar honar-e sharq o gharb (Illustrated dictionary of symbols in Eastern and Western art). Tr. by Roqayyeh Behzādi. Vol. 2. Tehran: Farhang-e Mo'āser.

Hamidi, Seyyed Ja'far. (2009/1388SH). “Negāhi be 'asr-e ferdowsi va dāstān-e Fereydoun o Zhāk dar Shāhnāmeh”. Ketāb-e māh-e adabiyāt. No. 25. Pp. 12-15.

Heidari, Ali. (2012/1391SH). Tahlil-e 'Erfāni-ye Dāstān-e Zahāk. Mytho-Mystic Literature Quarterly Journal of Islamic Azad University. Year 8. No. 26.

Hinnells, John Russell.(1996/1375SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology). Tr. by Zhāleh Āmouzgār. Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Hook, Samuel Henry. (1990/1369SH). Asātir-e khāvarmiyāneh (Middle Eastern mythology). Tr. by Ali Asghar Bahrāmi & Farangis Mazdāpoor. Tehran: Rowshangarān.

Joneydi, Fereydoun. (1979/1358SH). Zendegi va mohajerat-e Ariyā'ei.Tehran: Nashr-e Balkh.

Karimi, Fātimā. (2010/1389SH). “Khoon-e Ezhdahā dar chechmeh-hā-ye ghir-e Rāmhormoz”. Shargh Newspaper. 1117 Abān.

Kazzāzi, Mirjalāl-oddin. (1993/1372SH). Ro'yā, Hamāseh, Ostoureh. Tehran: Markaz.

Khāleghi, Kāmbiz. (2009/1388SH). “Khorshid gereftegi”. E'temād Newspaper. 2149 Dey.

Kiyān, Maryam. (1997/1376SH). Ravabet-e Iran va chin va ta'sir-e motaghābel-e an rouye zorouf-e abi va sefid. MA Thesis. Tehran University.

Mahmoudi Bakhtiāry, Ali Gholi. (1980/1358SH). Zamineh-ye farhang o tamaddon-e Iran: Negāhi be asr-e asātir. Tehran: Ofset.

Mersedeh,?. (1971/1350SH). Afsanehā'ei az shāhnāmeh.Tehran: Padideh.

Moghaddam, Mohammad. (1958/1337SH). Jastār darbāreh-ye Mehr va Nāhid. Tehran: Markaz-e Irani-ye Motāle'eh-ye Farhang-hā.

Morgan, Harry. (2004). Chinese Symbols and Superstitions. Kassinger Press.

Rastegār Fasā'ei, Mansour. (2000/1379H). Ezhdahā dar asātir-e Iran. Tehran: Tous.

Razi, Hāshem. (1967/1346H). Farhang-e A'lām-e Avestā. Tehran: Forouhar.

ــــــــــــــــــــــــ. (1992/1371H). Gāhshomāri va Jashn-hā-ye Iran-e Bāstān. Tehran: Bahjat.

Sarkārāti, Bahman. (1978/1357SH). “Pahlavān-e Azhdar-kosh dar asātir va Hamāseh-hā-ye Iran”. Shāhnāmeh-ye Ferdowsi va shokouh-e pahlavāni (majmou'eh sokhanrāni-hā-ye sevvomin jashn-e tous). Ed. by Mohammad ibn Mousā Demiri.Tehran: soroush.

Shāmlou, Ahmad. (1978/135S7H). Ketab-e koucheh. Tehran: Māziyār.

Tāwārātānī, Nahūkū. (2006/1385SH). Adabiyāt-e tatbighi-ye mār o kāj (sambol-hā-ye jāvdān dar adabiyāt-e fārsi va zhāponi) (Comparative literature snake and pine: long living symbols in Persian and Japanese literature). Tehran: Bahjat.

Teflisi, Khobeish ibn Ebrāhim. (2002/1381SH). Koliyāt-e ta'bir-e khāb-e ibn-e Sirin. Ghom: Emām-e 'Asr.

Varzaghani, Nowzar & Simā Fazl sādeghi. (2006/1385SH). “Khāneh-ye Ezhdahāyān sarzamini az moghāk tā sepehr”. Majmou'eh-ye maghālāt-e sevvomin kongereh-ye tārikh-e me'māri va shahr sāzi-ye Iran. Tehran: Nashr-e Resāneh Pardāz-e Sāzmān-e Mirās Farhangi. Pp. 428-462.

Warner, Rex. (2007/1386SSH). Dāneshnāmeh-ye asātir (The Encyclopedia of World mythology). Tr. by Abolghāsem Esmā'eil pour.Tehran: Ostoureh.

Werner, Edward Theodore Chalmers. (2005). Myths and Legends of China. London: Hellingman Press.

Williams, Charles Alfred. (2006). Chinese Symbolism and Motifs.Tokyo: Tuttle.