بررسی کهن الگو در شعر احمد شاملو با نگاه کاربردشناختی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 11، شماره 39، مرداد 1394، صفحه 81-121   

نویسندگان

پروانه دلاور¹؛ محمدعلی گذشتی²؛ علیرضا صالحی³

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

³استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

 
کهن‌الگو تمایل ساختاری نهفته‌ای است که بیانگر محتویات و فرایندهای پویای ناخودآگاه جمعی در سیمای تصاویر ابتدایی است و در همه‌ دوران‌ها و نژادها مشترک است. کهن‌الگوها در اشکال نمادین در رؤیا و اساطیر و دین و ادبیات، موضوع مطالعه‌اند. معنای کاربردشناختی،بخشی از معنا است که فوق‌العاده متغیر است و در بافت کلامی مشخص می‌شود و به عوامل زیادی وابسته است. در این مقاله، برجسته‌ترین کهن‌الگوها در شعر شاملو بارویکردی کاربردشناسانه، یعنی درنظر قراردادن لایه ایدئولوژیک شعر به عنوان عاملی برون بافتی  بررسی می‌شوند. برجسته‌ترین کهن‌الگوها در شعر وی، آنیما، زمین، شهر/ وطن، آب و... هستند و چنین جلوه‌ای در معنای کاربردشناختی، لایه‌ اسطوره‌ای- حماسی شعرهای او را تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

احمد شاملو؛ کهن الگو؛ کاربردشناسی؛ سبک شناسی

مراجع

 

قرآن کریم.1380. ترجمه الهی قمشه‌ای. چ دوم. تهران: گویه.

آلندی، رنه. 1378. عشق. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.

اپلی، ارنست. 1371. رؤیا و تعبیر رؤیا. ترجمه‌ دل‌آرا قهرمان. تهران: فردوس و مجید.

الیاده، میرچا و همکاران. 1383. جهان اسطوره‌شناسی. ج3. ترجمه جلال ستاری. تهران: مرکز.

الیاده، میرچا. 1375. مقدس و نامقدس. ترجمه‌ نصرا... ‌زنگویی. تهران: سروش.

باقی‌نژاد، عباس. 1386. «شاملو؛ شاعر زندگی و مرگ»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد تهران ‌جنوب. ش‌9. زمستان 1386. ص53-25.

پیرنیا، حسن. 1388 . عصر اساطیری تاریخ ایران. چ سوم. تهران: هیرمند.

جم‌زاده، الهام. 1386. آنیما در شعر شاملو. تهران: شهر خورشید.

حسن‌زاده، آمنه. 1386. «جایگاه اعداد در فرهنگ مردم ایران با تأکید بر اعداد هفت و چهل»، فرهنگ مردم ایران. ش10. پاییز 1386. ص190-165.

حرّی، ابوالفضل. 1388. «کارکرد کهن‌الگوها در شعر کلاسیک و معاصر فارسی»، فصلنامه‌ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد تهران‌ جنوب، س5. ش 15. تابستان 1388. ص28-11.

حریری، ناصر.1377. درباره‌ هنر و ادبیات. چ چهارم، بابل: آویشن.

رونق، محمد‌علی. 1388. شاملو‌شناسی. تهران: مازیار.

سلاجقه، پروین. 1389. نقد نوین در حوزه‌ شعر. تهران: مروارید.

شاملو، احمد. 1389. مجموعه آثار: دفتر یکم. چ نهم. تهران: نگاه.

شایگان‌فر، حمیدرضا. 1380. نقد ادبی. تهران: دستان.

شمیسا، سیروس. 1378. نقد ادبی. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس. 1383. بیان و معانی. چ هشتم. تهران: فردوس.

شریفی، شهلا و ساناز علیپور. 1388. «بررسی مقایسه‌ای میزان عدم تحقق قواعد اصل مشارکت گرایس در یک نمایشنامه فارسی و یک نمایشنامه‌ی انگلیسی»، مجله‌ زبان و زبان‌شناسی. س5. ش2. پیاپی10. پاییز و زمستان 1388. ص67-47 .

صفری، جهانگیر و حمیده محمودنژاد. 1385. «بررسی مام بزرگ و پیرخرد در اشعار شاملو»، مجله‌ دانشکده‌ علوم انسانی دانشگاه سمنان، س5، ش15، پاییز 1385، ص86-67.

عسگری پاشایی عین ا... . 1388. از زخم قلب... . چ ششم. تهران: چشمه.

فتوحی، محمود. 1390. سبک‌شناسی. تهران: سخن.

قائمی، فرزاد و همکاران. 1388. «تحلیل نمادین اسطوره آب و نمودهای آن در شاهنامه‌ فردوسی براساس روش نقد اسطوره‌ای»، مجله‌ جستارهای ادبی، ش 65، تابستان 1388، ص67-47.

گرین، ویلفرد و همکاران. 1376. مبانی نقدادبی. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.

گورین، ویلفرد و همکاران. 1370. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.

میرصادقی، میمنت. 1376. واژه‌نامه‌ هنر شاعری. چ دوم. تهران: کتاب مهناز.

والی، زهره. 1379. هفت در قلمرو تمدن و فرهنگ بشری. تهران: اساطیر.

یاوری، حورا. 1374. روانکاوی و ادبیات (دو متن؛ دو انسان؛ دو جهان). تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل گوستاو. 1387. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ ششم. تهران: جامی.

English source

Grice , Herbert Paul. 1975. Logic and conversation in (eds.)P.cole&J.Morgan syntax and semantics 3 : speech Acts .New York : Academic Press .

Yule, George .1996. pragmatics. Oxford : Oxford university press.