شیوه های گوناگون دلالت پردازی آفتاب در زبان مولانا

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 9، دوره 11، شماره 39، مرداد 1394، صفحه 303-327   

نویسنده

زهره نجفی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

 
زبان عرفانی مولانا، زبانی ویژه و متمایز است که بخش عمدة این تمایز ناشی از نشانه‌های زبانی وی است. دال‌هایی که با شیوه دلالت خاص خود، آنها را به مدلول مورد نظر ارتباط می‌دهد، بیانگر اندیشه و تجربة عرفانی او است.  یکی از مهمترین و پرکاربردترین نشانه‌ها در زبان مولانا واژة آفتاب است که آن را به عنوان دالی برای مدلول‌های متفاوت و نیز برای ویژگی‌های مختلف یک مدلول به کار برده است. اگرچه آفتاب از نشانه‌های زبانی رایج در متون عرفانی است، شیوة کاربرد مولانا نشان می‌دهد که وی این نشانه را تحت تأثیر تجربیات عرفانی خویش به کار می‌برد و به تقلید از شاعران پیش از خود نپرداخته است. به همین سبب این واژه حوزة دلالتی وسیعی را در بر می‌گیرد و مقاصد گوناگونی را به مخاطب القا می‌کند. در این پژوهش کوشش شده است شیوه کاربرد واژه آفتاب و چگونگی معنادهی این کلیدواژه در زبان مولوی و نیز ایجاد دلالت‌های گوناگون از طریق این واژه تبیین و با این روش تفسیر دقیق پاره‌ای از ابیات وی میسر گردد. 

کلیدواژه‌ها

زبان عرفانی؛ مولوی؛ آفتاب؛ دلالت

مراجع

 

قرآن کریم.

اساطیر و فرهنگ ایرانی. 1388. بی‌نا. تهران: توس.

استاجی، ابراهیم. 1389. «سرای سکوت؛ بحثی درباره سکوت و تولد دوباره مولوی در دیدار باشمس تبریزی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب. ش 19. ص9-26.

اکبرآبادی، ولی محمد. 1383. شرح مثنوی. به کوشش نجیب مایل هروی. تهران: قطره.

بهار، مهرداد. 1388. نگاهی به تاریخ و اساطیر ایران باستان. تحریر سیروس شمیسا. تهران: علم.

پورنامداریان، تقی. 1384. در سایة آفتاب. چاپ دوم. تهران: سخن.

روزبهان بقلی. 1371. شرح شطحیات. تصحیح هانری کوربن. تهران: انجمن ایران شناسی فرانسه.

زرین‌کوب. عبدالحسین. 1387. بحر در کوزه. چاپ سیزدهم. تهران: علمی.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم. 1385. دیوان. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: سنایی.

صمدی، مهرانگیز. 1367. ماه در ایران. تهران: علمی و فرهنگی.

طلائی مینایی، اصغر. 1383. عرفان، زیبایی‌شناسی و شعور کیهانی. ترجمة سید رضا افتخاری. تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.

عطار نیشابوری، فریدالدین. 1385. منطق‌الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

علیزمانی، امیر عباس. 1380. زبان دین. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.

ــــــــــــــــــ.. 1384. سخن گفتن از خدا. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.

فاطمی، سید حسین. 1364. تصویرگری در غزلیات شمس. تهران: امیرکبیر.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1384. شرح مثنوی شریف. تهران: زوار.

قیومی، سمیرا. 1388. آفتاب گردش. تهران: سخن.

کاسیرر، ارنست. 1378. فلسفه صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن. تهران: هرمس.

کربن، هانری. 1384. تخیل خلاق در عرفان ابن‌عربی. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران:جامی.

کوپر، جی.سی. 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

کیاجوری، محمد. «تصویر خورشید در پنج‌گنج نظامی»، مجله کتاب ماه ادبیات. ش 148، 1388. ص98-93

محمدی آسیابادی علی. 1387. هرمنوتیک و نماد‌پردازی در غزلیات شمس. تهران: سخن.

مک آفی، نوئل. 1384. ژولیا کریستوا. ترجمه مهرداد پارسا. تهران: مرکز.

مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. 1376. دیوان شمس. به کوشش مجید عباسی. تهران: طلوع.

ــــــــــــــــــــــــــــ.. 1378. مثنوی معنوی. از روی نسخة نیکلسون. با مقدمة حسین الهی قمشه‌ای. تهران: نشر محمد.

نسفی، عزیزالدین. 1379. بیان‌التنزیل. شرح احوال، تحلیل آثار. تصحیح و تعلیق سید علی‌اصغر میر‌باقری فرد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

نیکلسون، رینولد آلن. 1386. شرح مثنوی. ترجمه و توضیح حسن لاهوتی. تهران: علمی و فرهنگی.

یاحقی، محمد جعفر. 1386. فرهنگ اساطیر. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی سروش.

English sourse

Alston. 1961.William, religious experience and truth. new york university.