تحلیل زیست‌محیطی اجرای طرح هادی در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سرپل ذهاب (مطالعه مورد: روستاهای قره‌بلاغ اعظم و سرابله)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 9، شماره 29، اسفند 1393، صفحه 75-86   

نویسندگان

وحید ریاحی^{* 1}؛ ماریا مرادی²

¹دانشیار دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²مدرس دانشگاه پیام نور واحد سر پل ذهاب و قصر شیرین، کرمانشاه، ایران

چکیده

اجرای طرح‌های هادی روستایی از ابعاد گوناگون حایز اهمیت و قابل بررسی است و بعد زیست‌محیطی که کمتر در طرح‌های هادی روستایی مورد تأکید قرار می‌گیرد در این پژوهش مدنظر قرار گرفته است. همچنان که امروزه، نگرش زیست‌محیطی زیربنای تمام فعالیت‌های توسعه‌ای است. تحقیق حاضر در پی آن است تا میزان و قابلیت اجرایی پروژه‌ها و پیشنهادات در طرح‌های هادی روستایی در زمینه زیست‌محیطی را بررسی نموده و سپس در صورت اجرا بر میزان مشارکت و رضایت ساکنان از اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی طرح هادی تأکید نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی داده‌ها پرداخته است. جامعه آماری سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سرپل ذهاب است و دو روستای سرابله و قره‌بلاغ اعظم به عنوان روستاهای نمونه با حجم نمونه 108 خانوار برای بررسی انتخاب گردید.  برای جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش از دو شیوه مطالعه میدانی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. در زمینه روایی و اعتبار ابزار گردآوری داده‌ها نیز پرسش­نامه اولیه بین استادان توزیع شد و پس از اصلاحاتی از طرف آنان، پرسش­نامه نهایی تنظیم گردید. برای سنجش پایایی پرسش نامه تعدادی از آن بین یک نمونه کوچک توزیع شد که ضریب آلفای کرونباخ آن 0.777 بوده که نشان از سطح بالای اعتماد پرسش­نامه دارد. نتایج تحقیق نشان داد که در سه بعد مورد بررسی این پژوهش شامل شاخص‌های زیست‌محیطی، رضایت و مشارکت در طرح هادی در روستاهای مورد مطالعه موفق نبوده است. در بررسی گویه­های زیست‌محیطی طرح هادی در مجموع حد متوسط و میانگین کمتر از 3 را نشان می‌دهد و بر همین اساس می‌توان گفت طرح هادی در روستاهای مورد مطالعه در این زمینه موفق نبوده است. شناسایی ویژگی‌های محیطی و زیست‌محیطی هر روستا و تهیه طرح با توجه به ویژگی‌های آن، تعیین مکان مناسب برای کاربری‌های پیشنهادی زیست‌محیطی با همکاری متخصصان، استفاده از نظر کارشناسان محیط زیست در تهیه و اجرای طرح، استفاده از مشارکت مردمی در مراحل تهیه و اجرای طرح به‌ویژه در بعد زیست‌محیطی از راهکارهای ارائه شده در پژوهش حاضر می باشند از آنجا که در بررسی‌های مربوط به طرح هادی روستایی کمتر به اثرات زیست‌محیطی پرداخته شده، تحقیق حاضر در نوع خود دارای نتایجی می‌تواند باشد که برای محققان و کارشناسان مرتبط با مطالعه و اجرای طرح‌های هادی روستایی مفید باشد. 

کلیدواژه‌ها

طرح هادی؛ تحلیل زیست‌محیطی؛ توسعه پایدار؛ قره‌بلاغ اعظم و سرابله

مراجع

1.  احمدی، حسن، ۱۳۸۰، شهرسازی مشارکتی برنامه‌ریزی با مردم، مجله شهرداری‌ها، سال سوم، شماره ۳۶، صص 49-45.

2. انجمن متخصصان محیط زیست ایران، ۱۳۸۸، ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح‌های عمرانی، شماره۹، انتشارات، سازمان حفاظت محیط زیست.

3. آسایش، حسین، ۱۳۷۹، اصول و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.

4. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان کرمانشاه، ۱۳۸۸، بازنگری طرح هادی روستای سرابله، مهندسین مشاور مپسا.

5. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان کرمانشاه، ۱۳۸۸، بازنگری طرح هادی روستای قره‌بلاغ اعظم، مهندسین مشاور مپسا.

6. بلانیان، ندا و همکاران، ۱۳۸۹، آسیب‌شناسی طرح‌های روستایی بر بافت کالبدی روستا (نمونه موردی: خراسان شمالی)، فصلنامه فرهنگ و مردم، سال نهم، صفحات ۱۰۶- ۱۲۱.

7. جنیفر آ. الیوت، ۱۳۷۸، مقدمه‌ایبرتوسعهپایداردرکشورهایدرحالتوسعه، ترجمه عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری و حسین رحیمی، انتشارات موسسه توسعه روستایی ایران، تهران.

8. جی. موزلی، مالکوم، ۱۳۸۸، توسعه روستایی اصول و عملیات، ترجمه مجتبی قدیری معصوم و آئیژ عزمی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

9. حسینی حاصل، صدیقه، ۱۳۸۶، چالش‌ها، تنگناها و فرصت‌های طرح هادی روستایی، مجله دهیاری‌ها، سال پنجم، شماره ۲۲، 21-17.

10. حسینی ابری، سید حسن، ۱۳۸۰، طرح‌هایهادیوتوسعهپایدارروستایی، مجموعه مقالات توانایی‌ها و قابلیت‌های پژوهش‌های جغرافیا در عرصه سازندگی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

11. حق پناه، مریم و دهقانی، مرجان، ۱۳۸۸، بررسی اثرات اجرای طرح‌های هادی روستایی، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

12. حنظل عیدانی، علی، ۱۳۸۹، ارزیابی اثرات طرح هادی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان خرمشهر)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی.

13. دادگر،حسن، ۱۳۷۹، ارزیابی روند توجهات زیست‌محیطی در طول دو برنامه پنج‌ساله کشور، نشریه روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه) شماره ۲۴ و ۲۵.

14. ساعی، زهرا، ۱۳۸۵، ارزیابی تهیه و اجرای طرح‌های هادی روستایی در شهرستان اردبیل و نقش آن در توسعه روستایی استان (مطالعه موردی روستای شامل اسبی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، استاد راهنما بیژن رحمانی.

15. شیعه، اسماعیل، ۱۳۸۵، مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ هفدهم، تهران.

16. ضابطیان، جعفر، ۱۳۸۹، سیر تحول تئوری‌های توسعه در زمینه نهادسازی مشارکت روستاییان ایران (تجارب استان فارس)، اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی (مسکن و بافت)، نظام حکمروایی روستایی، تدوین محسن سرتیپی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

17. طالشی، مصطفی و عفتی، محمد، ۱۳۹۰، برنامه‌ریزی مشارکتی، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.

18. عباسی، محسن، ۱۳۹۰، ارزیابی عملکرد طرح‌های کالبدی در توسعه روستایی با تأکید بر اجرای طرح هادی؛ مطالعه موردی دهستان مرکزی در شهرستان ایوان غرب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما مهدی پورطاهری.

19. عبدی­نژاد، همت علی، ۱۳۸۶، طرح هادی روستایی، فرصت‌ها و چالش‌ها، مجله دهیاری‌ها، شماره ۲۲، صص ۱۷-۲۰.

20. عزمی، آئیژ، ۱۳۸۸، توسعه فیزیکی روستا و حفاظت از محیط زیست، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره ۱۲۸، صص 16-2.

21. عظیمی، نورالدین، جمشیدیان مجاور، مجید، 1384، بررسی اثرات کالبدی طرح‌های هادی روستایی، مطالعه موردی غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص 34-25.

22. فتاحی، اقدس، فتح­الهی، جواد،۱۳۹۰، بررسی آثار نگرش فیزیکی طرح‌های هادی بر ابعاد فضایی سکونتگاه‌های روستایی نمونه موردی روستاهای شهرستان دماوند، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی: مسکن و بافت، چاپ اول، ناشر: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

23. فیروزنیا، قدیر، ۱۳۸۶، ضرورت تجدید در تهیه و اجرای طرح هادی روستایی، مجله دهیاری‌ها، سال پنجم، شماره ۲۲، صص 36-33.

24. فیلا، امیر اصلان، شیخ، حسن، امامی، محمد، ۱۳۹۰، تبیین فرایند تهیه طرح هادی روستایی بر مبنای رهیافت ارزیابی مشارکت روستایی (PRA)، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی: بافت و مسکن «نظام حکمروایی روستایی»، تدوین محسن سرتیپی، چاپ اول، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران، صص ۳۴۱-۳۶۴.

25. کریمی آذری، امیررضا، نوروزیان ملکی، سعید، ۱۳۹۰، ارزیابی آثار طرح هادی در بهسازی و مقاوم‌سازی مسکن روستایی (مطالعه موردی روستاهای دهستان بازرجان و فرمهین شهرستان تفرش)، مجموعه مقالات کنفرانس مدیریت فناوری و ساخت، سازه و مصالح، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

26. محمدی، حمید، یوسفیان، سمیرا، ۱۳۹۰، ارزیابی الگوهای پیشنهادی استقرار کاربری مسکونی در طرح‌های هادی روستایی؛ نمونه موردی: روستاهای داغلان، سطوه، قردین، قمرود، دولاناب، چنگاز، ولمسوکلا غربی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی: مسکن و بافت، چاپ اول، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

27. مطیعی لنگرودی، حسن، ۱۳۸۲، برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران، چاپ دوم، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

28. مطیعی لنگرودی، حسن، ۱۳۸۸، برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ چهارم، مشهد

29. معاونت امور فنی دفتر امور فنی و تدوین معیارها، ۱۳۸۱، دستورالعمل عمومی ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی طرح‌های عمرانی، نشریه شماره ۱- ۲۵۴، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران.

30. نیکو، مصطفی، ۱۳۸۵، توسعه و توسعه‌نیافتگی مناطق روستایی (علل و عوامل) مطالعه موردی بخش بیضاء در استان فارس، رساله دکترای دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی.

31.Birkmann,j., 2000, Nachhaltigeraumentwicklung imdreimensionalennebel,in:UVP-Gesellschaft:UVP-Report 3/2000.UVP-Verlag,hamm.

32. http://www.mohit-zist.com/viewtopic.php?f=27&t=1339