امکان‌سنجی احداث سایت موزه روستای تاریخی- باستانی بویه شهرستان املش با بهره گیری از مدل تحلیلی SWOT با رویکرد گردشگری

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 9، شماره 26، خرداد 1393، صفحه 141-163   

نویسندگان

محمدعلی رحیمی پور شیخانی نژاد¹؛ هادی مدبری لیفشاگرد^{* 2}؛ میرمسلم رهبر هاشمی²؛ محمد شادپور³

¹عضو هیأت گروه مطالعات ناحیه ای، جهاد دانشگاهی، واحد گیلان، رشت، ایران

²عضو هیأت علمی گروه مطالعات ناحیه ای، جهاد دانشگاهی، واحد گیلان، رشت، ایران

³کارشناسی پژوهشی گروه مطالعات ناحیه ای، جهاد دانشگاهی، واحد گیلان، رشت، ایران

چکیده

روستای تاریخی و محوطه باستانی بویه در شهرستان املش قرار دارد. این محوطه علاوه بر جاذبه­های طبیعی، دارای آثار تاریخی و باستانی و گورستان­های قدیمی مربوط به عصر آهن یک و دو می­ باشد. تیم­های کاوشگری، آثار باستانی فراوان مانند زیورآلات زینتی و ظرف ­های فلزی و سفالی را کشف نموده ­اند. معماری مساکن و جاذبه­های فرهنگی روستا بر جذابیت این محدوده برای گردشگران افزوده است. علاوه بر این روستای بویه به لحاظ برخورداری از قابلیت اکوتوریسم و توریسم تاریخی- فرهنگی به صورت توأمان یک نمونه کم نظیر به شمار می­ آید. سنجش امکان احداث سایت موزه نیازمند اطلاعات پایه از جمله: مردم شناسی، اقلیم، زمین شناسی، خاک شناسی، منظر و پارامترهای دیگر است؛ بدین منظور گرد آوری بسیاری از اطلاعات جزیی در قالب تیم­های تخصصی از عملیات میدانی و پیمایشی صورت پذیرفت؛ سپس نقشه موضوعی بر اساس سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS ) از محدوده تولید شد و درپایان به موازات تحلیل اطلاعات پایه و مکانی، امکان احداث سایت - موزه با استفاده از مدل SWOT نیز مورد انجام قرار گرفت. این مطالعه در قالب دو پرسش­نامه مجزا  جهت کسب نظرات 45 کارشناس تدوین شد، پاسخ ها نیز طبق طیف 5 طبقه­ای لیکرت تنظیم گردید،  پس از نرمال سازی میانگین وزن ها، حاصل در میانگین امتیازات ضرب شد و میانگین امتیازهای وزنی محاسبه گردید، بیشترین مجموع امتیاز وزنی به میزان 38/54 برای استراتژی WOبدست آمد و مدل SWOT در این پژوهش راهبرد رشد خارجی را پیشنهاد داد. در پایان نیز پیشنهاداتی بر مبنای  توسعه رشد از خارج با محوریت احداث سایت موزه در مقوله­ های اقتصادی و اشتغال، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی و بهداشتی -  زیست محیطی ارایه گردید.
 

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ امکان سنجی؛ مدل SWOT؛ سایت موزه؛ بویه؛ شهرستان املش

مراجع

1. ازکیا ، مصطفی و زارع ،ع،  1387، رهیافت و روش­های تحقیق کیفی در توسعه روستایی، نشر نی.

2. اشرفی، م، 1389، بررسیمقایسه­ایِمفهوماکوموزهباموزه­هایسنتی، دو فصل­نامة دانشگاه هنر، شماره چهار، 25-13.

3. اصلانی قاسم آبادیان، ف، 1387، اولین فصل کاوش اضطراری گورستان گردنه سر بویه، سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کشور، استان گیلان پژوهشکده باستان شناسی.

4. بحرینی، سید حسن  و جهانی مقدم، حمیدرضا، 1383، استفاده از توان­های بالقوه مناطق جهت توسعه گردشگری ، مورد خاص: پارک - موزه نفت مسجد سلیمان، مجله محیط شناسی، شماره 35، صفحه 50-33.

5. بروس کوئن، 1387، مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی، انتشارات سمت.

6. بل، سایمون، 1382، منظر الگو، ادراک و فرآیند، ترجمه بهناز امین زاده، انتشارات دانشگاه تهران.

7. بهزاد نسب. جانعلی،1373، مسکن روستایی در ایران، سمینار سیاست­های توسعه مسکن در ایران، دانشگاه تهران، وزارت مسکن و شهرسازی.

8. پرتو، افشین، 1387، برخاستنگاه و گاهِ برخاستن خاندان بویه، خلاصه مقالات اولین همایش آل بویه.

9. تفاهم نامه یونسکو، 1972، کنوانسیون حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی جهانی.

10. ح‍ک‍م‍ت‌‌نی‍ا، ح‍س‍ن‌ و‌ م‍وس‍وی‌، م‍ی‍رن‍ج‍ف، 1385، ک‍ارب‍رد م‍دل‌ در ج‍غ‍راف‍ی‍ا ب‍ا ت‍أک‍ی‍د ب‍ر ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ش‍ه‍ری‌ و ن‍اح‍ی‍ه‌ای‌، انتشارات علم نوین.

11. حیدری، ف، 1389، نگاهی به تیپولوژی موزه­ها، از ارگ سلطنتی تا موزه­های سلطنتی، دو ماهنامه گردشگری، شماره 25، 83-80.

12. داس ویل، راجر، 1384، مدیریت جهانگردی، ترجمه محمد اعرابی وداود ایزدی، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی

13. رضا، عنایت الله، ۱۳۶۵، ایران و ترکان در روزگار ساسانیان، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. 

14.رضوانی، محمدرضا، 1387، توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.

15. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، مهدوی، داود  و پورطاهری، مهدی، 1389، فرآیند بومی سازی شاخص­های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران، پژوهش­های روستایی، شماره 4، صص 1- 41 .

16. زاهدی، شمس السادات،1391، توسعه پایدار، انتشارات سمت.

17. سازمان میراث فرهنگی، 1383، ویژه نامه همایش و نمایشگاه باغ ایرانی، شماره 41، تهران.

18. سقایی، مهدی و علیزاده، سید دانا، 1389، امکان­سنجی محصول گردشگری روستایی در شهرستان پاوه، فصل نامه علمی - پژوهشی فضای جغرافیای، سال سیزدهم، شماره 41، صفحات 20-1.

19. سعیدی،ع، 1375، شیوه­های سکونت گزینی و گونه­های مساکن روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

20. شو پنهاور آرتور، 1358، هنر و زیبا شناسی، ترجمعه دکتر فولاد روحانی، انتشارات زریاب.

 21. شینجی فوکائی، 1339، کاوش­های باستان شناسی منطقه دیلمان و عمارلو، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.

 22. صمدی، ح، 1338، کاوش در گورستان­های باستانی تماجان و گرماک، مجلۀ باستان شناسی.

23.قادری، زاهد، 1383، اصول برنامه­ریزی توسعه پایدار گردشگری روستایی، سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.

24. غنیان، منصور، خانی، فضیله و بقایی، لیلا، 1390، ارزیابی فضای کار آفرینی در گردشگری روستایی (مطالعه موردی: منطقه اورامان)، پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره سوم، صص 99- 123.

25. ماتلاک، جان، 1379، مقدمه­ای بر طراحی منظر، با ترجمه معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک­ها و فضای سبز تهران.

26. معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد گیلان، 1389، مطالعات امکان­سنجی طراحی و تهیه نقشه و مشخصات اجرای سایت موزه تاریخی محوطه باستانی بویه املش، 449-1.

27. مقدم، م و کامبخش فرد، س و کردوانی، م، 1340، گورستان گردنه سر B، سازمان میراث فرهنگی.

28. ملک شهمیرزادی، صادق، 1365، اشاره­ای منحصر به تحول باستان  در ایران، انتشارات اثر، شماره 12.

29. ملیحی، و، 1389، مبانی زیباشناسی در معماری و روستاسازی ایرانمعاصر، همایش ملی معماری و روستاسازی معاصر ایران.

30. گروه تاریخ و مطالعات باستان شناسی، 1389، موزه­ها، دانشگاه مرکزی.

31. ولا،ف و بیچریل.ی، 1384، گردشگری بین المللی، ترجمه محمدابراهیم گوهریان، انتشارات امیرکبیر، تهران.

32. هوروتیز، ژاک، 1382، هفت کلید استراتژی خدمات، ترجمه محمد اعرابی وداود ایزدی، دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.

33. Arntzen , J., Setlhogile , T. & Barnes, J., 2007, Rural Livelihoods, Poverty Reduction and Food Security in Southern Africa: Is CBNRM the Answer? Washington, DC :International  Resources Group.

34. Augustine, M., 1998, National strategies for rural Tourism Development and sustainability, the experience Journal Of sus tainable tourism, vol.4, No.3,pp 3-33.

35. Ayala, h., Report Ecotourism: A paradigm for the 21th century, cornell hotel and  restaurant administration quarterly, Vol. 37 , No. 5.

36. Butler, R. W., 1996,  Ecotourism-Has it Achieved Maturity or Has the Bubble Burst?, Keynote Address, pacific rim tourism 2000, Rotorua, New Zealand,1996/4/10.

37. Choi, H.S. & Sirakaya , E., 2006, Sustainabiity Indicators for Managing community tourism management, Vol. 27, pp. 1274-1289.

38. Duim, V.R.vander., 2005, Tourisscapes: An Actor – network Perspective on sustainable tourism Development, Wageningen:WUR wageningen, PP. 164 – 165.

39. Inskeep, E., 1994, National a Regional Tourism Planning: Methodologies and studies, London: Routledge.

40. Trauer , B., 2006 , con certualizing special interest tourism – frameworks for analysis, Tourism management, 27: 582 – 593.