نظریه مطابقت و اشکالات وارد بر آن

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 2، دوره 3، شماره 8، مهر 1393، صفحه 37-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه سادات هاشمی¹؛ سلیمان حبیبی¹؛ امیرعباس علیزمانی²

¹دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فلسفه تطبیقی، تهران، ایران

²دانشیار گروه فلسفه دین دانشگاه تهران

چکیده

مسئله صدق در گزاره­ها یکی از مسائل مهم معرفت­شناسی است. از این‌رو، فیلسوفان و معرفت­شناسان از دیرباز تا کنون دیدگاه­های گوناگونی درباره «ماهیت و چیستی صدق» و نیز «معیار صدق» ابراز داشته­اند. در این نوشتار، ما به بررسی نظریه مطابقت می­پردازیم اما رویکرد ما بیشتر معطوف به ماهیت و چیستی صدق است نه معیار صدق.
نظریه مطابقت یک پیش­فرض مهم دارد و آن واقع­گرایی است؛ بدین معنا که اولاً، ملتزم باشیم که واقعیتی مستقل از باورها و ذهن ما وجود دارد. ثانیاً، ذهن انسان را در کشف واقعیت توانمند دانسته، معتقد باشیم که انسان توانایی نیل به واقع و دسترسی به آن را دارد. ثالثاً، بپذیریم که زبان توان حکایت از واقع را دارا هست.
نظریه مطابقت از آنجایی که به درک متعارف در باب صدق بسیار نزدیک است، پیشینه و رواج نسبی بیشتری نسبت به نظریه­های بدیل خود داشته است، به‌طوری‌که بسیاری از فیلسوفان آن را مبنای معرفت‌شناسی نظام فلسفی خود قرار داده­اند. با این حال، نظریه مطابقت نتوانست از عهده اشکالات گوناگون، از جمله عدم سنخیت، عدم جامعیت و عدم ارائه ملاک اثباتی برآید و سرانجام با انتقادات فیلسوفان معرفت یا به‌شکل تعدیل یافته ظهور و بروز یافت یا جای خود را به نظریاتی چون نظریه انسجام، نظریه کارآمدی، نظریه زائد بودن و... داد. این نظریات برخلاف نظریه مطابقت، در باب چیستی صدق، صدق را نه به امری فراسوی باور بلکه به خود باور وابسته می­دانند، یعنی بدون تلاش برای رفتن به فراسوی باور، ­باید در درون باورها وضعیتی کشف شود که بر اساس آن بتوان گفت باوری صادق است یا نیست.

کلیدواژه‌ها

معرفت‌شناسی؛ نظریه مطابقت؛ پارادوکس دروغ‌گو؛ رئالیسم؛ فرگه؛ راسل؛ ویتگنشتاین