واژه ها و اصطلاحات کم کاربرد کشاورزی نی ریزی فارس

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 5، دوره 1، شماره 2، اسفند 1390، صفحه 95-126   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

اکبر صیادکوه^{* 1}؛ عماد کیخسروی²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

²کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده

زبان پارسی، به‌سبب گستردگی‌اش، لهجه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و گویش‌‌‌‌‌‌‌‌های فراوانی دارد که موجب غنای این زبان می‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به‌عبارت دیگر، امکانات نهفتة فراوانی در این زبان وجود دارد؛ به‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که گاه، در محله‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف یک شهر، لهجه‌‌‌‌‌‌‌‌های متفاوتی به‌‌‌‌‌‌‌‌چشم می‌‌‌‌‌‌‌‌خورد. این ویژگی، در شهرستان نی‌‌‌‌‌‌‌‌ریز، به‌‌‌‌‌‌‌‌خوبی آشکار است. اما تاکنون، پژوهشی در‌این‌‌‌‌‌‌‌‌باره، صورت نگرفته است. امید است این مقاله قدمی هرچند ناچیز، در این راه برداشته باشد.
نی‌‌‌‌‌‌‌‌ریز، از شهرستان‌‌‌‌‌‌‌‌های جنوبی و قدیم ایران ‌زمین است که پیشینة آن، براساس لوح‌‌‌‌‌‌‌‌های یافت‌شده در محدودة تخت‌‌‌‌‌‌‌‌جمشید، به دوره‌‌‌‌‌‌‌‌های باستان پیوند می‌‌‌‌‌‌‌‌خورد. باغداری و کشت‌‌‌‌‌‌‌‌وکار، همواره، محور اصلی فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌های مردم این شهرستان بوده است. به همین سبب، واژه‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اصطلاحات کشاورزیِ فراوانی در این منطقه رواج داشته که متأسفانه، بسیاری از آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها، در آستانة فراموشی است. نگارندگان، با درک این موضوع مهم بر آن شدند تا پاره‌‌‌‌‌‌‌‌ای از آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها را، از راه مصاحبه و گفت‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با اهل محل، جست‌‌‌‌‌‌‌‌وجو و همراه با ضبط شیوة تلفظ آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها، در این مقاله ثبت کنند. شایان ذکر است که بعضی از این واژه‌‌‌‌‌‌‌‌ها، در فرهنگ‌‌‌‌‌‌‌‌های متعدد یافت نشد و برخی دیگر نیز، با ابدال، تخفیف، تشدید، قلب، کمی تغییر تلفظ و...، در جاهای دیگر رواج دارد.

کلیدواژه‌ها

زبان‌‌‌‌‌‌‌‌ پارسی؛ نی‌‌‌‌‌‌‌‌ریز؛ اصطلاحات و واژه‌‌‌‌‌‌‌‌های کم‌کاربردکشاورزی؛ دگرگونی‌‌‌‌‌‌‌‌های زبانی

مراجع

1. احمد‌سلطانی، منیره (1384). ژرف‌ساخت فرهنگ عامة ایرانی، تهران: روزگار.

2. باقری، مهری، (1383). مقدمات زبان‌شناسی، چ۱۰، تهران: دانشگاه پیام نور.

3. بیهقی، حسینعلی (1367). پژوهش و بررسی فرهنگ عامة ایران، چ2، مشهد: آستان قدس رضوی.

4. پیشاهنگ، محمدعلی (1390). خوش‌نویسان شهرستان نی‌ریز، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.

5. حسینی فسایی، میرزا حسن (1367). فارسنامة ناصری، چ2، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران، امیر کبیر.

 6. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ج12 و 13.

 7. زرگری، علی (1371). گیاهان دارویی، چ۵، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

 8. سیپک، ییری (1388). ادبیات فولکلور ایران، ترجمه‌ی محمد اخگری، چ۲، تهران: انتشارات سروش.

 9. شمس نی‌ریزی، محمّدجواد، (1379)، تاریخ و فرهنگ نی‌ریز: پیشینة تاریخی نی‌ریز و شرح احوال و آثاربزرگان آن، تهران: مجتمع فرهنگی هنری کوثر نور.

10. فاتح، احمد (1378). پژوهش‌هایی دربارة فضل‌بن‌حاتم نی‌ریزی؛ گزارش کنگرة بزرگداشت احمد نی‌ریزی، شیراز: دانشگاه شیراز.

11. فره‌وشی، بهرام (1358). فرهنگ زبان پهلوی، چ3، تهران: دانشگاه تهران.

12. معین، محمّد (1371). فرهنگ فارسی، چ8، تهران: امیرکبیر.

13. میهن‌دوست، محسن (1380). پژوهش عمومی فرهنگ عامه، تهران: توس.

14. ناتل خانلری، پرویز (1369). تاریخ زبان فارسی، ج1، چ4، تهران: نو.

15. همایونی، صادق (1382). شیوة عملی در پژوهش‌های فرهنگ عامیانه، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.

منابع شفاهی

1. احصایی، امیر. فرزند حسین، باغدار.

2. باغبان، محمود، فرزند رجب‌علی، بازنشستة نیروی انتظامی و باغدار و کشاورز.

3. باغبان، حمیدرضا، فرزند محمود، معلم و باغدار.

4. پورصدر، محمدجواد، فرزند فضل‌الله، بازنشستة آموزش‌و‌پرورش و باغدار.

5. فیروزی، محمد، فرزند شیرخان، بازنشستة سازمان آب و باغدار.

6. کیخسروی، محمدعلی، فرزندفضل‌الله، بازنشستة شهرداری و باغدار.

7. کیخسروی، علی‌اصغر، فرزند فضل‌الله، بازنشستة وزارت کشور و باغدار.