نقش شاعران در بحران هویت ملی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 3، دوره 10، شماره 24، خرداد 1394، صفحه 73-97   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسنده

اسماعیل آذر

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

وقتی خیزش مشروطه شکل گرفت، استعمار بر این اندیشه بود تا در دین و چیستی هویت ملی ایرانی شکاف ایجاد کند. به همین دلیل غرب نفوذ خود را توسعه داد و ایرانی ها با فرهنگ گذشته خود فاصله گرفتند. خیزش ملی هم که پشتوانه استواری جز گروهی از علمای مسلمان نداشت منتج به یک بحران هویتی شد. محصول این بحران یک دوگانه نگری بود. مردم از یک سو جذب فرهنگ غرب و پیشرفت های آن شده بودند و از سوی دیگر نگاهشان به آداب و سنن گذشته شان بود. نیروهای پسااستعماری که در مستعمره های آزاد شده جریان هائی را به راه انداخته بودند. همچنین به بحران های موجود دامن می زدند. در چنین فضایی خاصه در اواخر حکومت قاجار، یأس و دلزدگی می رفت تا در همه شئون زندگی مردم رسوخ کنند. این بود که شاعران با هنر شاعری خود در زدودن این یأس و بیداری و بازگفت مردم به هویت ملی نقش قابل توجهی داشتند و همین یاس و دلزدگی می‌رفت تا در همه شئونات ملی تأثیر سوء بگذارد. به همین دلیل شاعران این دوره با هنر شاعری خود در زدودن یأس و بیداری و بازگشت مردم به هویت ملی سهم به سزائی را ایفا کردند.

کلیدواژه‌ها

مشروطه؛ استعمار؛ هویت ملی؛ پسا استعمار؛ ناسیونالیسم

مراجع

 
احمدی، حمید، (1383)، دین و ملیت در ایران: همیاری یا کشمکش؟، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
ایرج میرزا، (1353)، به اهتمام دکتر محمدجعفر محجوب، چ سوم، نشر رشیدیه.
 آدمیت، فریدون، (1370)، فکر آزادی و نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات سخن
براهینی، رضا، (1362)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران نشر پژوهش فروزان روز.
نیما یوشیج، (1383)، مجموعه کامل اشعار، برای آشنایی با شعرهای نیما ر.ک به سیروس طاهباز (گردآوری)، تهران: انتشارات نگاه.
جانزاده، علی،(1362)، علی اکبر دهخدا، تهران، انتشارات جانزاده.
جدول گل گشت و کتیبه، (1383)، ویژه نامه پاییز.
حافظ، دیوان، (1359)، تصحیح و تحشیه دکتر نائل خانلری، انتشارات خوارزمی.
حائری (کوروش)، (1372)، سید هادی؛ آثار منتشر نشده عارف قزوینی، تهران، انتشارات جاویدان.
حقوقی، محمد، (1383)، شعر زمان ما، نیما یوشیج، تهران انتشاارت نگاه.
دستغیب، عبدالعلی، (1339)، شعر نو فارسی، پیام نوین، شماره 48.
 دیوپ، آتنا؛ (1361)، شهریور و مهر، هویت فرهنگی، پیام یونسکو، تهران، شماره 149.
ساتن، الول؛ (1363)، تأثیر قصه ها و افسانه های عامیانه در ادبیات نوین ایران، یعقوب آژند، ادبیات نوین ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر.
 سروش، عبدالکریم، (1371)، رازدانی و روشنفکری و دینداری، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی صراط.
 سعید، ادوارد، (1382)، فرهنگ و امپریالیسم، ترجمه اکبر افسری، تهران، انتشارات توس
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1363)، دوره مشروطیت، ادبیات زندگی، ادبیات توده مردم، آزند پیشین.
 صالحی، روح ا...، (1378)، تعارض در انقلاب مشروطه، تهران، نشر گزینش.
 طالشانی، نامدار، (1383)، مظفر، غرب گرایی و استحاله هویت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 عشقی، میرزاده، (1346)، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
 فرخی یزدی، 1320، با مقدمه ح- مکی، کتابخانه مرکزی.
فرهنگ رجایی، (1382)، مشکله هویت ایرانیان امروز، تهران، نشر نی،
 قزوینی، عارف، (1385) چ هشتم، به اهتمام عبدالرحمن سیف آزاد، انتشارات امیرکبیر
 لاهوتی، ابوالقاسم، 1910م، اداره نشریات به زبان های خارجی، مسکو
 محرمی، توحید؛ (1383)هویت ایرانی، اسلامی ما، مجموعه مقاله های هویت در ایران، تهران، انتشارات پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
 مروار، محمد؛ (1383)، هویت ایرانی در اندیشه رضا داوری اردکانی، روشنفکران ایرانی و هویت2، فصلنامه مطالعات ملی،
 مسعود سعد، 1371، به تصحیح و اهتمام، دکتر مهدی نوریان، انتشارات کمال
 مطهری، مرتضی، (1376)،خدمات متقابل اسلام و ایران، انتشارات صدرا، قم،
ملک الشعرای بهار، (1361)، به کوشش مهرداد بهار، انتشارات توس
 منصورنژاد، محمد؛ تاملی بر نگاه جواد طباطبایی به هویت ایرانی در تقابل با هویت اسلامی و غربی روشنفکران و هویت 2، فصلنامه مطالعات ملی.
منوچهری، (1384)، درآمدی بر شناخت اسطوره ها و تبیین کارکردهای هویت، شعر جنگ، فصلنامه مطالعات ملی، تهران.
 یرمحمدی، داوود، (1383)، هویت ملی در ایران، انتشارات تمدن ایرانی.
 نصرتی، عبدا....، (1379)،یاد آر ز شمع مرده یاد آر، تحلیل اجتماعی شعر مشروطه، همدان، مفتون همدانی.
وراکوبیچکووا، (1363)، «ویژگی نوزایی ادبی» آژند پیشین.
یا حقی، محمدجعفر و عبدالحسین فرزاد، (1384)، تاریخ ادبیات ایران و جهان 2، سال سوم متوسطه رشته ادبیات و علوم انسانی، تهران: چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.
یا حقی، محمدجعفر، چون سبوی تشنه، مشهد: انتشارات جامی.

Anthony D.Smith, (1998), Nationalism and Modernism, (London: Routledge).
Emest, Nation and nationahlism (Oxford: Black well.996) P.53-60.