چند نکته در گویش شیرازی امروز

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 3، شماره 1، آذر 1392، صفحه 89-112   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسنده

مهدی فاموری

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

چکیده

با وجود زوال «گویش قدیم شیرازی» و جایگزینی آن به وسیله گویش دری از حدود سده­های نه و ده هجری، هنوز برخی نشانه­های آن در «گویش شیرازی امروز» مشاهده می­شود. بدین ترتیب، اگرچه عمده تفاوت­های گونه­ی زبانی رایج در شیراز با گویش گفتاری معیار، در حوزه تمایزهای لهجه­ای است؛ این گونه­ی زبانی واجد برخی ساخت­های نحوی و واژگان مخصوص به­خود، یعنی واجد برخی خصائص گویشی نیز می­باشد. در همین زمینه، در این گفتار، به بررسی چند ساخت نحوی گویش شیرازی امروز، یعنی «گذشته­ی نقلی»، «ضمیر متصل فاعلی» و فعل «است» پرداخته­شده­است. گذشته­ی نقلی در گویش شیرازی امروز، به دو شکل مختصر و کامل صرف می­شود. تفاوت مهمی که بین صرف گذشته­ی نقلی کامل در گویش معیار و گویش شیرازی دیده می­شود، در نحوه­ی استفاده از فعل معین و شکل صرف آن است. ضمیر متصل فاعلی در گویش شیرازی بر دو شکل «?eš» و «?ešun» است. فعل «است» نیز در سه شکل مختلف به­کار می­رود. 

کلیدواژه‌ها

گویش شیرازی؛ گذشته نقلی؛ ضمیر متصل فاعلی؛ است

مراجع

1. بهرامی، حسن، (در دست انتشار)، خیشَ­گا.
2. حافظ، شمس‌الدین محمد، (۱۳۸۶)، دیوان، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: گل‌آذین.
3. رضایی باغ‌بیدی، حسن، (۱۳۸۲)، «شیرازی باستان»، ویژه‌نامه‌ی فرهنگستان، ش۱، ص۳۲ تا۴۰.
4.  رحیمیان، جلال و همکاران، (۱۳۹۱)، توصیف گویش شیرازی، شیراز: دانشگاه شیراز.
5.  سپنتا، ساسان، (۱۳۷۷)، «بررسی مواردی از نظام آوایی چند گویش مرکزی ایران»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، ص۴۱تا۵۵.
6.  سعدی، مصلح‌الدین، (۱۳۸۰)، گلستان، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
7.  سلامی، عبدالنبی،(۱۳۸۳)، گنجینه‌ی گویش‌شناسی فارس، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
8. سلامی، عبدالنبی، (۱۳۷۷)، مجموعه مقالات، به‌کوشش محمود طاووسی، شیراز: نوید.
9.  شیرازی، شاه‌داعی، (۱۳۵۳)، نوید دیدار در شرح کتاب کان ملاحت ومثنوی سه گفتار به زبان محلی شیرازی، شرح محمدجعفر واجد، شیراز: اداره‌ی کل فرهنگ و هنر فارس.
10.  فردوسی، ابوالقاسم، (۱۳۷۹)، شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، اصفهان: شاهنامه‌پژوهی.

۱۱. کلباسی، ایران، (۱۳۷۵)، «شناسه‌ی سوم‌شخصِ مفرد در مصادر فارسی»، فصلنامه‌ی فرهنگ، س۹، ش۱۷، ص۲۷تا۳۵.

۱۲. -------------- (۱۳۸۳)، «گذشته‌ی نقلی در لهجه‌ها و گویش‌های ایرانی»، مجله‌ی گویش‌شناسی، ش۲، ص۶۶تا۸۹.

۱۳. ------------- (۱۳۶۷)، «مقایسه‌ی نقش وندهای شخصی، در فارسی میانه، کردی و فارسی امروز»، فرهنگ، ش۲و۳، ص۴۲۷تا۴۴۰.

۱۴. کراچی، روح‌انگیز، (۱۳۹۱)، «توصیف فعل در فارسی فیروزآبادی»، ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، ش۳، ص۹۹تا۱۲۴.

۱۵. ماهیار نوابی، یحیی، (۱۳۴۴)، «لهجه‌ی شیرازی، تا قرن نهم هجری»، نشریه‌ی دانشگاه تبریز، ش۷۳، ص۷تا۹۰.