تحلیل و سطح بندی مکانی شاخص های اشتغال درشهرستان های استان اصفهان با استفاده ازتحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 8، شماره 22، خرداد 1392، صفحه 86-105   

نویسندگان

سمانه مسیبی^{* 1}؛ سید اسکندر صیدایی²؛ علی زنگی آبادی²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روسنایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشیار دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیا، اصفهان، ایران

چکیده

درحال حاضر موضوع اشتغال و معضل بیکاری به عنوان یکی از مؤلفه­ های عدم توسعة کافی در کشورهای جهان سوم است. شناخت وضعیت اشتغال و بیکاری، درک نقاط قوت و ضعف و کاسـتی­ های آن در برنامه­ ریزی­ های اشتغال و توسعة انسانی تأثیر به سزایی دارد.  اقتصاد ایران نیز به دلیل عرضة فراوان نیروی کار ناشی از نرخ بالای جمعیت و عدم توانایی جذب آنها در فعالیت­ های اقتصادی کشور به شدت با مشکل بیکاری روبروست. بحث اشتغال به علّت جوان بودن جمعیت عمدة کشور، به عنوان یکی از چالش­ های اساسی اقتصاد ایران به شمار می ­آید، که درصورت عدم توجه کافی به آن پیامدهای نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت.در این میان یکی از دغدغه­ های موجود  استان اصفهان نیز موضوع اشتغال و معضل بیکاری است. بنابراین لازم است موضوع اشتغال و بیکاری در استان مورد پژوهش قرار گیرد و عوامل، مؤلفه­ ها و شاخص­ های مؤثر در این زمینه تبیین گردد، تا از این طریق امکان تدوین مدیریت جامع اشتغال در استان اصفهان فراهم شود.
 
هدف اصلی پ‍ژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی ژرفانگر است، روشن شدن بخشی از نابرابری­ های اجتماعی در زمینه اشتغال به منظور توزیع عادلانه امکانات در شهرستان­ های استان اصفهان است. دراین مقاله به منظور تحلیل شاخص ­های اشتغال در شهرستان­ ها در ابتدا شاخص توسعة اشتغال(EDI )به عنوان معیار ترکیبی برای مقایسة توان هر شهرستان مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از36 متغیر نرم سازی شده استفاده شد و این متغیرها با روش­های پیشرفته آماری  نظیر تحلیل عاملی  به 5 عامل کاهش یافته و به صورت ترکیبی در  مؤلفه­ های معنی دار ارائه شد. سپس شهرستان­ ها با مدل تحلیل خوشه­ای به 4 طبقه همگن تقسیم شدند. نتیجه تحقیق گویای این واقعیت است که عدم تعادل­های شدیدی در سطح شهرستان­ها وجود دارد به طوری که شهرستان اصفهان بهترین شرایط را از لحاظ شاخص­های اشتغال داشته و از لحاظ توسعه اشتغال، شهرستانی برخوردار است ولی شهرستان خوانسار در ردیف آخر و جزو شهرستان­ های محروم قرار می ­گیرد.

کلیدواژه‌ها

اشتغال؛ شهرستان های استان اصفهان؛ تحلیل عاملی؛ تحلیل خوشه ای

مراجع

1. ادیبی سده، مهدی، زنگی­آبادی، علی و همکاران، 1384، تحلیلی بر علل بیکاری جوانان در استان اصفهان، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان اصفهان.

2. اکبری، نعمت الله و زاهدی، کیوان، 1387، کاربرد روش­های رتبه بندی و تصمیم گیری­های چند شاخصه، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، 463.

3. تقوایی، مسعود و شفیعی، پروین، 1388، کاربرد تحلیل عاملی وخوشه­ای در ارزیابی فضایی- مکانی مناطق روستایی استان اصفهان، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفدهم، شمارة68 .

4. تقوایی، مسعود، نوربخش، سیدحسن و دیگران، 1386، سطح بندی میزان توسعة شهری استان چهارمحال بختیاری بااستفاده از تکنیک­های پیشرفته تحلیل عاملی و تحلیل خوشه­ای، مجله سپهر، 25-17، 1386.

5. جوان، جعفر، 1383، جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

6. حکمت­نیا، حسن و زنگی­آبادی، علی، 1383، بررسی و تحلیل سطوح پایداری در محلات شهر یزد و ارائه راهکارهایی در بهبود روند آن، مجله تحقیقات جغرافیایی،51-37.

 7. حکمت­نیا، حسن و موسوی، میرنجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات علم نوین، یزد، 320.

8. حکمتی فرید، صمد، 1382، رتبه بندی شهرستان­های استان آذربایجان شرقی از نظر توسعه، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان آذربایجان شرقی،57-74.

9. دباغ، رحیم، 1384، سیاست­های اشتغالزایی کشورهای مختلف و ایران، فصل­نامة پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شمارة 37 و 38.

10. رهنما، محمدرحیم، 1373، سطح بندی نظام شهری و توسعه منطقه­ای، نمونه استان خراسان، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی شماره42.

11. زنگی­آبادی، علی و سلطانی، زهرا، 1387، سنجش سطوح توسعه یافتگی کشاورزی شهرستان­های استان اصفهان، مجله تحقیقات جغرافیایی، 178-153.

12. ساداتی، سیداکبر و موحد منش، صادق علی،  1386، فرهنگ بهره وری، مرکز انتشارات توسعه علوم، ساری.

13. سالنامه آماری استان اصفهان، 1386، معاونت برنامه­ریزی استانداری اصفهان.

14. سایت مرکز آمار ایران.

15. طالبی، هوشنگ و زنگی­آبادی، علی، 1380، تحلیل شاخص­ها و تعیین عوامل مؤثر در توسعة انسانی شهرهای بزرگ، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی،141-124.

16. فرجادی، غلامعلی، 1376، بازارکار، اشتغال و بیکاری، اقتصاد ایران، مؤسسة عالی پژوهش در برنامه­ریزی و توسعه.

17. فطرس، محمد حسن و بهشتی­فر، 1385، محمود، تعیین سطح توسعه یافتگی استان­های کشور و نابرابری بین آنها طی سال­های 1373 و 1383، 122-101.

18. قره باغیان، مرتضی، 1372، نظریه­ها توسعة اقتصادی، نشر نی، تهران.

19. قدیری معصوم، مجتبی، مهدوی، مسعود، برقی، حمید، 1384، بررسی آماری روند رشد و تحولات اشتغال در نواحی روستایی استان اصفهان، مجلة پژوهش­های  جغرافیایی، شمارة 54، زمستان.

20.کریم کشته، محمد حسین و زمانیان، غلامرضا، 1383، بررسی شاخص­های توسعه انسانی در استان سیستان و بلوچستان(1379-1368)، مجله جغرافیا و توسعه، 60-35.

21. کمیجانی، البر، 1379، ارزیابی عملکرد سیاست­های اشتغال­زایی در ده سال اخیر و برآورد تابع تقاضای نیروی کار در ایران، مجله کار و جامعه، شماره 34، تهران.

22. نسترن، مهین، 1380، تحلیل فضایی مناطق دهگانه شهر اصفهان، رساله دکتری برنامه­ریزی شهری، گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان.

23. نسترن، مهین و گنجعلی زاده، بهناز، 1388، تحلیل درجه توسعه یافتگی استان آذربایجان شرقی با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه­ای، فصلنامه ساخت شهر،34-25.

24. وحیدی، پریدخت، 1380، بررسی مقایسه­ای سیاست­های بازار کار ایران در برنامة سوم، سازمان برنامه و بودجه.

25. Burgess.S.M., 1988, Employment inUK manufacturing,the Economicic Journal.

26. Nurks, R., 1967, Pattern of Trade and Development, Oxford university press, London.

27. Rosen,H.S. and Quandt, R.E., 1979, Estimation of a Diseguilibrium Aggregate.

28. Rosentien, P.N.Notes on the theory of Big push, Economic Development for atin - America, 1963, Martin, New york, PP: 245-255.

29. Zhou, De-min.Xu, Jian-chun.Radke,John and Mu,lan. A spatial cluster method supported by GIS for urban-suburban-rural classification. Chinese Geographical Science. Volume 14, Number 4.

30. http://www.Jstor.org

31. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed

32. htt:// en.wikipedia.org

33. www.uga.edu/strata/software/pdf/clusterTutorial.pdf