تحلیلی پیرامون اثرات و پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان لاهیجان در دهه اخیر

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 7، شماره 21، اسفند 1391، صفحه 1-13   

نویسندگان

سید رحیم مشیری¹؛ محمد تقی قماش پسند^{* 2}

¹استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه جغرافیا، تهران، ایران

²دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

شهرستان لاهیجان و به خصوص روستاهای بخش مرکزی آن از لحاظ تنوع محصولات، بسیار غنی بوده و حفظ اراضی کشاورزی (مزارع برنج) یا شالیزار، باغات چای و توتستان ­ها برای نوغانداری علاوه بر آثار فراوان از جمله: تولید غذا، نوشابه سالم و الیاف ابریشمی عدم مهاجرت روستاییان به شهرها و جلوگیری از ازدیاد مشکلات شهرنشینی، ایجاد اشتغال، خودکفایی از لحاظ محصولات کشاورزی به خصوص برنج، چای و ابریشم و عدم وابستگی به بیگانگان (استقلال سیاسی) و عدم آلودگی محیط زیست و تبعات منفی دیگر از لحاظ کالبدی - فضایی، اجتماعی- فرهنگی می ­تواند در حفظ گوناگونی محصولات تولیدی از جمله برنج، چای و ابریشم نقش بسیار مهمی داشته باشد، در صورتی که اگر زمین­ه ای کشاورزی به کاربر ی­های غیر کشاورزی تبدیل شود چنین فایده ­ای را از دست خواهیم داد. این تحقیق در پی آن است تا علل تغییر کاربری اراضی کشاورزی (مزارع برنج، باغات چای، توتستان­ ها) را در 30 روستای بخش مرکزی شهرستان لاهیجان که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده ­اند را بررسی نماید. و اثرات و پیامدهای فیزیکی (کالبدی)، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی را دریابد. روش پ‍ژوهش از نوع مطالعات توصیفی و - تحلیلی است که برای جمع آوری داده و اطلاعات مورد نیاز از مطالعه­ ی کتابخانه­ ای و پیمایش میدانی و همچنین ابزار پرسش­نامه استفاده شده است و برای داده­ پردازی و تحلیل اطلاعات مدل تحلیلی SWOT مورد بهره برداری قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می ­دهد که قوانین تغییرکاربری در حفاظت از اراضی کشاورزی چندان کار ساز نبوده و بعلاوه تغییرات کالبدی، ‌اجتماعی،‌ فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی در روستاها مورد مطالعه به خصوص روستاهای پیرامونی حوزه نفوذ مشهود تر است.

کلیدواژه‌ها

اثرات؛ پیامدها؛ تغییر کاربری؛ اراضی کشاورزی؛ روستاهای بخش مرکزی لاهیجان

مراجع

1. افراخته، حسن، 1387، مقدمه­ای بر برنامه­ریزی سکونتگاه­های روستایی، چاپ اول، انتشارات گنج هنر.

2. آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییر کاربری باغات چای که مجوز آنها توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لاهیجان صادر شده است.

3. آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییرکاربری باغات چای که مجوز آنها توسط جهاد کشاورزی لاهیجان صادر شده است.

4- آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییر کاربری توتستان­ها که مجوز آنها توسط انها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لاهیجان صادر شده است.

5. آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییرکاربری توتستان­ها که مجوز آنها توسط جهاد کشاورزی لاهیجان صادر شده است.

6. آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییر کاربری شالیزار (مزارع برنج ) که مجوز آنها توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لاهیجان صادر شده است.

7. آمار مشاهدات میدانی، 1390، سطوح تغییر کاربری شالیزار (مزارع برنج ) که مجوز آنها توسط سازمان جهاد کشاورزی لاهیجان صادر شده است.

8. سرور، رحیم، 1387، برنامه­ریزی کابری اراضی در طرح­های توسعه و عمران ناحیه­ای، چاپ اول انتشارات گنج هنر.

9. سعیدی، عباس، 1375، طرح و شیوه سکونت گزینی و گونه­های ساکن روستایی مرکز مقابله با سوانح طبیعی، چاپ دوم، تهران.

10. عبادی، فرزانه، 1378، چارچوب استراتژیک برای توسعه کشاورزی، ناشر مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی، چاپ پنجم، بخش اطلاعات و انتشارات.

11. مشاهدات میدانی نگارندگان، 1390.

12. معاونت برنامه­ریزی استانداری گیلان، 1386، سالنامه آماری استان گیلان 1385.

13. مولائی هشجین، نصراله و قماش پسند، محمد تقی، 1388، تحلیلی پیرامون نقش زراعت برنج و کشت چای در توسعه روستاهای شهرستان لاهیجان، فصل­نامه جغرافیای انسانی، سال اول، شماره دو،  19 تا 26.

14. مولائی  هشجین،  نصراله، 1373، مفهوم  تعریف و ضرورت برنامه­ریزی روستایی در ایران، مجله علمی، فنی سپهر، سال پنجم ، شماره 24 ، 44 تا 45.

15. نسیمی، علی، 1378، راهکارهای اشتغال­زایی در بخش کشاورزی ایران، سال هفتم ، شماره 28، 5 تا 6.

16. Hamilton , DK ., 1999, governing metropolitan areas, response ton growth and change, new York, taylor of francis group.

17. Paqutte,s, fdomon, go.,  2003, changing rural ties, changing land scaps:Exploring social decomposition using a mult - scale approach, journal of rural studies, vol . 19, no4, Canada.

18. Pimentel, Marcia, etal., 1999, start growth building better place to live work and play, NAHB Policy statement, National Association of home builders Washington D.C USA.