اثرات تنش کمبود آب بر برخی از صفات مورفولوژیک دو رقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 1، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 8، مهر 1386، صفحه 1-13   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم خلیل وند بهروزیار^{* 1}؛ مهرداد یارنیا²؛ صمد دربندی²؛ هوشنگ آلیاری³

¹دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی واحد تبریز و عضو باشگاه پژوهشگران جوان

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

³استاد دانشگاه تبریز

چکیده

   به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب بر برخی از صفات مورفولوژیک دو رقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف، آزمایشی به صورت اسپیلت فاکتوریل با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط آب و هوایی تبریز در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از دو رقم رکورد (دیر رس) و آذرگل(متوسط رس)، چهار سطح تنش کمبود آب مشتمل بر شاهد، 75 درصد رطوبت قابل دسترس، 50 درصد رطوبت قابل دسترس و 25 درصد رطوبت قابل دسترس و سه سطح تراکم شامل 80، 90 و 100 هزار بوته در هکتار. تنش ها بر اساس سطوح مختلف رطوبت قابل دسترس، و تراکم بر روی ردیف ها نیز با فاصله ثابت 60 سانتی متر از یکدیگر به ترتیب 16، 18و 20 سانتی متر اعمال گردید. نتایج نشان داد که اعمال تنش کمبود آب، باعث کاهش معنی‌داری در صفات ارتفاع و قطر ساقه، قطر و وزن خشک طبق و وزن خشک اندام های هوایی در بوته و در واحد سطح گردید. اثرات تراکم با اثرات تنش کمبود آب در صفات فوق هم پوشانی داشت، ولی با این وجود، بیشترین وزن خشک اندام های هوایی در واحد سطح در تراکم 90 هزار بوته در هکتار در شرایط شاهد، و کم ترین آن در تراکم 80 هزار بوته در هکتار و در شرایط تنش 25 درصد رطوبت قابل دسترس حاصل گردید. هیبرید آذرگل بیشترین قطر ساقه و قطر طبق و رقم رکورد بیشترین ارتفاع ساقه را در سطوح مختلف تنش کمبود آب نشان داد. صفات ارتفاع و قطر ساقه، قطر و وزن خشک طبق و وزن خشک اندام های هوایی در بوته و واحد سطح با عملکرد دانه و روغن در تک بوته و واحد سطح همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت.

کلیدواژه‌ها

آذرگل؛ رکورد؛ آفتابگردان؛ تراکم؛ تنش کمبود آب

مراجع

1- آلیاری، ه. و ف. شکاری. 1379. دانه‌های روغنی، زراعت و فیزیولوژی. انتشارات عمیدی تبریز، صفحه ی182.

2- جعفرزاده کنارسری، م. و ک. پوستینی. 1372. بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد بر برخی ویژگی‌های مرفولوژیکی و اجزای عملکرد آفتابگردان (رقم رکورد). مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 29، شماره2، 361-353.

3- حلاجی، ح. 1383. اثرات تنش کمبود آب و تراکم برروی عملکرد و اجزای عملکرد هیبرید آذرگل آفتابگردان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، صفحه ی122.

4- طلاب نژاد، ع. 1379. مقایسه ی عملکرد دانه و روغن ارقام و هیبریدهای جدید آفتابگردان در استان مرکزی. چکیده ی مقالات ششمین کنگره ی زراعت و اصلاح نباتات ایران، بابلسر، دانشگاه مازندران، صفحه ی332.

5- غفاری پور، ا. 1383. بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و خصوصیات کمی و کیفی هیبریدهای جدید آفتابگردان. پایان نامه ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، صفحه ی120.

6- کوچکی، ع.، م. راشد محصل و م. نصیری. 1372. رابطه ی آب و خاک در گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، صفحه ی560.

7- مجتهدی، ع. 1355. زراعت آفتابگردان. شرکت سهامی توسعه کشت دانه‌های روغنی.

8- مظفری، ک. و ح. زینالی خانقاه. 1376. تجزیه به عامل‌ها در آفتابگردان تحت شرایط عادی و تنش آبی. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 28، شماره 2، 63- 53.

9- ناصری، ف. 370. دانه های روغنی (ترجمه). انتشارات آستان قدس رضوی.

10- هادی، ه. 1379. بررسی روند رشد و عملکرد چندرقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف کاشت. پایان‌نامه ی کارشناسی‌ارشد رشته ‌زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، صفحه ی102.

11- یزدی صمدی، ب. و ک. پوستینی. 1373. اصول تولید گیاهان زراعی (ترجمه). مرکز نشر دانشگاهی، صفحه ی292.

12- Acevedo, E., E. Fereres, T. C. Hsiao. and D.W. Henderson.1979. Diurnal trends, water potential, and osmotic adjustment of maize and sorghum leaves in the field. Plant Physiol., 64: 476-480

13- Dandria, R., F. Q. Chiaranda, V. Magliulo, and M. Mori. 1995. Yield and soil water uptake of sunflower sown in spring and summer. Agron. J., 87: 1122-1128.

14- Dixon, F. L. and L. Luteman.1992. Effects of drilling date on growth and yield of sunflower in the U.K. J. Agri. Sc. 19 (2): 197-204.

15- Gomes-Sanchez, D., G. P. Vannozzi, M. Baldini, S. Tahmasebi Enferadi, and G. Dellvedove. 2000. Effect of soil water availability in sunflower lines derived from interspecific crosses. Italian Journal of Agronomy Pp: 371-387.

16- Gubbels, G. H. and W. Dedio. 1999. Effect of plant density and soil fertility on oil seed sunflower genotypes. Can. J. Pl. Sci. 66 (3): 521-527.

17- Holt, N. W. and S. J. Campbell. 1998. Effects of plant density on the agronomic performance of sunflower on dryland. Can. J. Pl. Sci. 64: 599-605.

18- Jasso de Rodriguez, D., B. S. Phillips, R. Rodrigues – Garcia, and J. L. Angulo Sanchez. 2002. Grain yield and fatty acid composition of sunflower seeds for cultivars developed under dryland conditions. Agron. 25: 132- 142

19- Robinson, R. G., J. H. Ford., W. E. Lueschen, D. L. Rabas, D. D. Warnes and J. V. Wiersma.1985. Response of sunflower to uniformity of plant spacing. Agron. J. 74: 363-365.

20- Sadras, V. O., D. J. Cannor and D. M. Whitfield. 1998. Yield, yield components and source-sink relationships in water-stressed sunflower. Field Crop Res. 31: 27-39.

21- Unger, P. W. 1982. Time and frequency of irrigation effects on sunflower production and water use. Soil Sci. Soc. Am. J. 46: 1072-1076.

22- Zubriski, J. C. and O. C. Zimmerman. 1991. Effects of nitrogen, phosphorus and plant density on sunflower. Agron. J. 66: 798-801.