تأثیر رژیم های کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و تعیین بهترین شاخص ارزیابی تحمل به خشکی سه رقم گندم نان

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 2، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 16، بهمن 1388، صفحه 12-18   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حمید دهقان‎زاده^{* 1}؛ محمدرضا خواجه پور²؛ حسین حیدری شریف آباد³؛ علی سلیمانی⁴

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

²دانشیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان.

³دانشیار مؤسسه ثبت و گواهی نهال و بذر تهران.

⁴استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.

چکیده

   به منظور بررسی تأثیر رژیم­های آبیاریبر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و شاخص‏های مقاومت به خشکی در سه رقم گندم نان
(Triticum aestivum L.)، آزمایشی در سال­های زراعی 84-1383 و 85 - 1384 در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان به صورت کرت­های خرد شده با طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا درآمد. کرت­های اصلی شامل زمان آبیاری (آبیاری پس از70 ،90 و110 میلی­متر تبخیر تجمعی از تشک تبخیر کلاس A) و کرت­های فرعی شامل ارقام گندم (مهدوی، قدس و بک­کراس روشن) بودند. تیمارهای آبیاری پس از 70 و90 میلی­متر تبخیر تجمعی، از نظر اکثر صفات اندازه­گیری شده عملکرد و اجزای عملکرد دانه تفاوت معنی­داری نداشتند. افزایش فاصله آبیاری از 90 به 110 میلی‏متر تبخیر تجمعی سبب کاهش معنی­دار عملکرد دانه و اجزای آن شد، اما بر راندمان مصرف آب تأثیری نداشت. ارقام آزمایشی از نظر تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی­داری با یکدیگر داشتند، به طوری که ارقام قدس و بک­کراس­روشن به ترتیب دارای بیشترین و کمترین تعداد دانه در سنبله و هم‏چنین دارای کمترین و بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد دانه بودند. بر اساس شاخص­های حساسیت و تحمل به تنش، رقم قدس از پایداری عملکرد بالاتری برخوردار بود.بر اساس نتایج این بررسی، در شرایط مشابه با مطالعه حاضر می‏توان گندم را پس از 90 میلی­متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A آبیاری نمود که در این صورت ضمن 22 درصد صرفه­جویی در آب آبیاری مصرفی، عملکرد دانه نزدیک به تیمار 70 میلی­متر تبخیر تجمعی حاصل می‏شود.

کلیدواژه‌ها

گندم نان؛ رژیم های آبیاری؛ تنش خشکی؛ عملکرد دانه؛ اجزای عملکرد دانه

مراجع

1 - بی­نام. 1379. غلات در آیینه آمار. معاونت برنامه­ریزی و بودجه، اداره کل آمار و اطلاعات، وزارت کشاورزی، 298 صفحه. 

2- توکلی، ع. 1382. اثرات کم آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم. مجله علمی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، جلد 26، شماره 2، ص. 87 – 75.

3- حسن­پناه، د .، ولی‏زاده، م.، محفوظی، م. س. و  شهریاری، ر. 1375. استفاده از شاخص­های فیزیولوژیک برای ارزیابی منابع مقاومت به خشکی در ارقام گندم. چکیده مقالات چهارمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه صنعتی اصفهان، ص. 242.

4- حسن­لی، ع. م. 1379. روش­های گوناگون اندازه­گیری آب. مرکز نشر دانشگاه شیراز، 56 ص.

5- خواجوئی نژاد، ج. چ.، کاظمی، ح.، آلیاری، ح.، جوانشیر، ع. و آروین، م. ج. 1384. تأثیر سطوح مختلف آبیاری و تراکم­های گیاهی بر روی رشد و عملکرد ارقام سویا به عنوان کشت دوم. مجله علمی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، جلد 27، صفحات 67-88.

6- سالمی، ح. ر.، و افیونی، د. 1384. اثر تیمارهای کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام جدید گندم. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 3، ص.20-11.

7- کوچکی. ع.، و م. بنایان اول. 1373. فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، 252 ص.

8. Ali, M., Jensen, C. R., Mogensen, V. O., Andersen, M. N., and Henson, I. E. 1999. Root signaling and osmotic adjustment during intermittent soil drying sustain grain yield of field grown wheat. Field Crops Research 62: 35-52.

9. Clark, J. M., Smith, T. F. T., Mc Caig, T. N., and Green, D. G. 1984. Growth analysis of spring wheat cultivars of varying drought resistance. Crop Science 24: 537-541.

10. Fernandez, G. C. L. 1992. Effective criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetable and other Food Crops in Temperature and Water Stress, Taiwan, Chapter 25: 257-270.

11. Fischer, R. A., and Maurer, R. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield response. Australian Journa of Agricultural Research 29: 897-912.

12. French, R. J., and Schultz, J. E. 1984. Water use efficiency of wheat in a Mediterranean-type environment. II. Some limitations of efficiency. Australian Journa of Agricultural Research 35: 765-775.

13. Gianta, F., Motzo, R., and Deidda, M. 1993. Effect of drought on yield and yield components of durum wheat and triticale in a Mediterranean environment. Field Crops Research 33: 399-409.

14. Guttieri, M. J., Stark, J. C., O’Brien, K. and Souza, E. 2001. Relative sensitivity of spring wheat grain yield and quality parameters to moisture deficit. Crop Science 41: 327-335.

15. Johnson, R. C., Nguyen, H. T., and Croy, L. I. 1984. Osmotic adjustment and solute accumulation in two wheat genotypes differing in drought resistance. Crop Science 24: 951-962.

16. Moustafa, M. A., Boersma, L. B., and Kyonstad, W. E. 1996. Response of four spring wheat cultivars to drought stress. Crop Science 36: 982-986.

17. Mugabe, F. T., and Nyakatawa, E. Z. 2000. Effect of deficit irrigation on wheat and opportunities of grown wheat on residual soil moisture in Southeast Zimbabwe. agricultural. Water Management 46: 1111-1119.

18. Nakagami, K., Okawa, T. O., and Hirasawa, T. 2004. Effect of a reduction in soil moisture from one month before flowering through ripening on dry matter production and ecophysiological characteristics of wheat plants. Plant Production Science 7: 143-154.

19. Nourmand, F., Rostami, M. A., and Ghannadha, M. R. 2001. A study of morpho-physiological traits of bread wheat, relationship with grain yield under normal and drought stress conditions. Iranian Journal Agricultural Science 32: 185-194.

20. Robertson, M. J., and Giunta, F. 1994. Responses of spring wheat exposed to preanthesis water stress. Australian Journal Agricultural Research 45: 19-35.

21. Shaozhong, K., LU, Z., Xiaotao, Y. H., Huanjie, C., and Binjie, G. 2002. Effect of limited irrigation on yield and water use efficiency of winter wheat in the Loess plateau of China. Agricultural Water Management 55: 203-216.

22. Wang, C.Y., Ma, Y., and Zhou, S. 1996. Study on effect of soil drought stress on winter wheat senescence. Acta Agricultural University of Henan 30: 309-313.