بررسی خصوصیات زیستی و تغییرات جمعیت شته های سورگوم جارویی در منطقه میانه

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 4، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 6، فروردین 1386، صفحه 41-51   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

شهرام شاهرخی خانقاه^{* 1}؛ حبیب الله خدابنده²؛ کوروش صیامی³

¹دکتری تخصصی رشته حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

²کارشناس گیاه پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه و دانشجوی کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران

³کارشناس ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

چکیده

سورگوم جارویی با سطح زیر کشت وسیع یکی از مهمترین محصولات منطقه میانه می باشد. شته ها از آفات اصلی این محصول بوده و کشاورزان برای مبارزه با آن بارها از سموم شیمیایی مختلف استفاده می کنند. در این تحقیق شته های زیان آور سورگوم جارویی جمع آوری و شناسایی شدند. همچنین با آماربرداری های هفتگی تغییرات جمعیت شته ها مورد بررسی قرار گرفته و خصوصیات زیستی آن ها با استفاده از قفس های برگ به دست آمد. نتایج نشان داد که در مزارع سورگوم جارویی منطقه میانه دو گونه(Rondani)  Schizaphis graminumو(Fitch)  Rhopalosiphum maidis  فعالیت دارند. اوج جمعیت گونه  S. graminum اواخر خرداد ماه بود که در این زمان متوسط تعداد آن در هر ساقه به 725/10 عدد رسید و در تیر ماه به سرعت از جمعیت آن کاسته شد. گونه R. maidis با وجود این که کمی دیرتر (اواخر خرداد ماه) شروع به فعالیت کرد، ولی مهم ترین گونه شته های سورگوم جارویی بوده و تا آخر فصل زراعی نیز به خسارت خود روی بوته ها ادامه داد، به طوری که جمعیت آن روی برخی از بوته ها به بیش از 1000 عدد رسیده و ضمن نکروزه کردن بوته، تمام سطح برگ پرچم و خوشه پوشیده از شته و عسلک گردید. جمعیت این شته در اوایل مردادماه به متوسط تعداد  75/114 در هر ساقه رسید و پس از آن به سرعت شروع به کاهش کرد. در پرورش های آزمایشگاهی، درصد تلفات دو گونه   S. graminum و R. maidis روی برگ های سورگوم جارویی نسبتاً کم (به ترتیب 2/3 و 6/5 درصد) بود. هم چنین هر دو گونه طول دوره پورگی را به طور متوسط در کمتر از 10 روز به پایان رسانده و تبدیل به حشره کامل شدند. میانگین طول عمر دو گونه مذکور به ترتیب 2/28 و 6/32 روز و میانگین باروری آن ها به ترتیب 84/41 و 7/49 عدد پوره به دست آمد که در R. maidis بیشتر از گونه S. graminum بود. هم چنین متوسط طول مدت یک نسل دو گونه مورد بررسی به ترتیب 3/11 و 9/10 روز به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

شته؛ سورگوم جارویی؛ تغییرات جمعیت؛ خصوصیات زیستی؛ طول عمر؛ باروری؛ طول مدت نسل

مراجع

1- امیر نظری، م. 1379. بررسی فونستیک شته های مزارع گندم و دشمنان طبیعی آن ها در منطقه کرج.  پایان نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران، 71 صفحه.

2- حجت، سید حسین و پ. آزمایش فرد. 1365. شته های گندم و سایر گرامینه های ایران. نشریه آفات و بیماری های گیاهی، جلد 54 ، شماره های 1 و 2 ، صفحات 109-83.

3- دواچی، ع. 1333. حشرات زیان آور ایران، ملخ ها و سایر حشرات زیان آور غلات. نشریه شماره 211 دانشگاه تهران، 252 صفحه.

4- شاهرخی خانقاه، ش. 1381. بررسی شته های مزارع گندم و عوامل مؤثر در پویایی جمعیت آن ها در منطقه ورامین. رساله دکتری تخصصی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، 170 صفحه.

 

5- Auclair, J. L. 1989. Host plant resistance. In: Minks, A. K. and Harrewijn, P. (eds.), Aphids, Their biology, Natural enemies and Control, Vol. 2C, Amsterdam, Elsevier, 225-254.

6- Barbulescu, A. 1975. Duration and number of the generations of the cereal greenbug (schizaphis graminum). Analele Institutuiui de Cercetari Pentru Cereale si Plante Tehnice Fundulea, 40: 221-230.

7- Blackman, R. L. and V. F. Eastop. 1984. Aphids on the world^,s crops, An identification guide. New york, John wiley and sons, 466 PP.

8- Chang, C. P. and M. N. Feng. 1984. Studies on the resistance of Sorghum varieties to the Sorghum aphid, Melanaphis sacchari. Chinese Journal of Entomology, 4(1): 97-105.

9- Cruz, I. and J. D. Vendramim. 1989 a.  Biology of the greenbug on sorghum. Pesquisa

     Agropecuaria Brasileira, 24 (3) : 283-289.

10- Cruz, I. and J. D. Vendramim. 1989 b.  Biology of the greenbug on different hosts. Pesquisa Agropecuaria Brasileira, 24 (3): 277-282.

11- Dixon, A. F. G. 1987. Cereal aphids as an applied problem. Agric. Zool. Rev., 2: 1-57.

12- Dixon, A. F. G. 1989. Parthenogenetic reproduction and the rate of increase in aphids. In: Minks, A. K. and P. Harrewijn. (eds.), Aphids, Their biology, Natural enemies and Control, Vol. 2A, Amesterdam, Elsevier. 269-285.

13- El Ibrashy, M. T., S. El Ziady, A. A. Riad., M. T. Ibrashy and S. E. Ziady. 1972. Laboratory studies on the biology of the corn leaf aphid, Rhopalosiphum maidis. Entomologia Experimentalis et Applicata, 15(2): 166-174.

14- Gilstrap, F. E., T. J. Kring and G. W. Brooks. 1984. Parasitism of aphids associated with Texas Sorghum. Environmental Entomology, 13(6): 1613-1617.

15- Gravena, S. 1979. Population dynamics of the greenbug , Schizaphis graminum and its natural enemies associated with grain Sorghum in Jaboticabal, Soa Paulo, Barzil. Anais da Sociedade Entomologica do Brasil, 8(2): 325-334.

16- Harvey, T. L. and H. L. Hackerott. 1969. Recognition of the greenbug biotype injurious to sorghum. J. Econ. Entomol., 62: 776-779.

17- Hoelscher, C. E., J. G. Thomas and L. T. George. 1988. Aphids on Texas small grains and sorghum. Texas Agricultural Extension Service, No. 1572, 5 Pp.

18- Krishan, S., V. S. Shukla, R. C. Tripathi, V. P. Agnihotri and K. Singh. 1974. Effect of host nutrition on the multiplication of Melanaphis indosacchari . Indian Journal of Agricultural Science, 44 (1): 14-17.

19- Krober, T. and K. Carl. 1991. Cereal aphids and their natural enemies in Europe, a literature review. Biocontrol News and Information, 12 (4): 357-371.

20- Malinovskii, B. N. and G. S. Budnik. 1981. Breeding Sorghum for aphid resistance. Selektsiya semenovord, 109: 12-18.

21- Mantel, W. P., R. Rabbinge and J. Sinke. 1982. Effects of aphids on the yield of winter wheat. Gewasbeschcherming, 13: 115-124.

22- Michels, J. R. G. 1986. Influence of temprature on reproduction, development and intrinsic rate of increase of Russian wheat aphid, greenbug and bird cherry-oat aphid (Hom., Aphididae). J. Econ. Entomol., 82 (2): 438–445.

23- Mitic, M. N., Z. Srdic and N. M. Muzina. 1978. Biological characteristics of the greenbug (Schizaphis graminum) in Yugoslavia. Zastita Bilja, 29(3): 237-255.

24- Mote , V. N., M. D. Shinde and D. R. Bapat. 1985. Screening of  Sorghum collections for resistance to aphids and oily malady on winter Sorghum. Sorghum Newsletters, 28: 13.

25- Olsen, C. E., K. S. Pike, L. Boydston and D. Allison. 1993. Keys for identification of apterous viviparae and immatures  of six small grain aphids. Journal of Economic Entomology, 86(1): 137-148.

26- Onazi, O. C. and G. Wilde. 1974. Factors affecting transmission of maize dwarf mosaic virus (MDMV) and its control. Nigerian Journal of  Entomology, 1(1): 51-55.

27- Rabbinge, R., E. M. Dress, M. Van der Graaf, F. C. M. Verbern and A. Wesselo. 1981. Damage effects of cereal aphids in wheat. Netherlands J. Plant Pathol., 87: 217-232.

28- Susidko, P. I. and V. A. Sklyar. 1974. Factors regulating the number of aphids on Sorghum. Zashchita Rastenii, 10: 26.