بررسی رفتارهای بهداشتی توده زنبور عسل آذربایجان شرقی در مقابل کنه واروآ

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 6، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 6، فروردین 1386، صفحه 61-68   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محسن علمی^{* 1}؛ احد شاددل²؛ ناصر ماهری³

¹کارشناس ارشد علوم دامی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی

²کارشناس ارشد علوم دامی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

³دکترای علوم دامی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

چکیده

به دلیل اثرات منفی استفاده از سموم شیمیایی برای مبارزه با کنه ی واروآ، استفاده از روش های غیر شیمیایی کم خطر مانند تقویت رفتارهای بهداشتی (از جمله تشخیص سلول های آلوده و تخلیه آنها توسط زنبورهای کارگر و رفتار نظافت گری) زنبور عسل علیه کنه واروآ مورد توجه قرار گرفته است. این طرح در راستای سنجش توده زنبورهای عسل استان آذربایجان شرقی از نظر میزان بروز این رفتارها به مورد اجرا گذاشته شد. به همین منظور تعداد50 کلنی زنبور عسل از 5 شهرستان استان (اهر، شبستر، تبریز، مراغه و میانه) به طور تصادفی خریداری و از نقطه نظر میزان جمعیت بالغین و نوزادان، میزان ذخایر عسل و گرده و تعداد شان یکسان سازی گردید. اندازه گیری نظافت گری با استفاده از گذاشتن صفحات آغشته به گریس در کف کندوها، جمع آوری و شمارش کنه های ریزش نموده و اندازه گیری میزان حذف شفیره های مرده با استفاده از فریز کردن تکه شان حاوی شفیره تازه در بسته و شمارش تعداد لاروهای خارج شده توسط زنبورهای کارگر در هر 24 ساعت انجام گرفت. داده های به دست آمده با استفاده از طرح کاملاً تصادفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج حاصل از آنالیز داده ها نشان داد که میانگین نظافت گری کلنی های زنبور عسل استان 04/52 عدد کنه ریزش کرده در عرض 96 ساعت و میانگین درصد حذف شفیره های کلنی های استان در عرض 48 ساعت 84/79 درصد بود. از نظر نظافت گری، کلنی های شهرستان تبریز با میانگین 80/62 عدد کنه در عرض 96 ساعت بالاتر از سایر شهرستان ها قرار داشت و از نظر رفتار حذف شفیره ها کلنی های شهرستان شبستر با میانگین 16/90 درصد در عرض 48 ساعت بالاتر از سایر شهرستان ها قرار داشت. همبستگی ژنتیکی بین دو صفت نظافت گری و حذف شفیره ها 145/0  برآورد گردید. نهایتاً چنین نتیجه گیری شد که کلنی های استان با انجام رفتارهای بهداشتی نظافت گری و حذف شفیره ها توان دفاع از خود در برابر کنه واروآ را دارند و می توان با ایجاد برنامه های اصلاح نژادی میزان این رفتارها را تقویت نمود.

کلیدواژه‌ها

زنبور عسل؛ رفتار بهداشتی؛ نظافت گری؛ حذف شفیره ها؛ کنه واروآ

مراجع

1. 1.  امامی یگانه، ب. و ح. عراقی 1374. مقایسه سیستم دفاعی زنبورهای عسل آسیایی و اروپایی در برابر مایت واروآ و مطالعه آن در زنبور داری های 6 استان کشور. خلاصه مقالات دومین سمینار پژوهشی زنبور عسل کشور، مؤسسه تحقیقات دامپروری کشور، ص64.
2. 2.  بحرینی، ر. 1380. مطالعه رفتار بهداشتی (Grooming) در کلنی های زنبور عسل کرج. پژوهش و سازندگی، شماره 50، 90-88.
3. 3.  عاکف، م. 1380. بررسی رفتارهای بهداشتی در پوش برداری و تخلیه سلول ها و جذابیت برخی از توده های زنبور عسل ایرانی در برابر کنه واروآ . پایان نامه کارشناسی ارشد زنبور عسل، مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره).
   1. 4.  کوشا، س. 1370. بررسی امکان بروز مقاومت طبیعی زنبور عسل نسبت به کنه واروآ در استان اصفهان. خلاصه مقالات سومین سمینار پژوهشی زنبور عسل کشور، ص 66.
   2. 5.  مرتضوی، م. 1379. تاثیر طول دوره بسته بودن سلول های نوزادی و رفتار نظافت گری برخی از توده های زنبور عسل روی مقاومت آن به کنه واروآ. پایان نامه کارشناسی ارشد حشره شناسی، دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان.
   3. 6.  مشایخی، م. 1381. مطالعه رفتار بهداشتی Uncapping, Removing & Grooming علیه کنه واروآ در توده زنبورهای عسل استان های تهران و خراسان. پایان نامه کارشناسی ارشد، مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره).
      1. Fries I, W. Huazhen, S. Wei and C. Shu Jin. 1996. Grooming behavior and damaged mites Varroa jacobsoni in Apis cerana and Apis mellifera Ligustica. Apidologie, 27:3-11.
      2. Peng Y.S. 1987. The resistence mechanism of the Asian honey bee Apis cerana Fabr. to an ectoparasitic mite Varroa jacobsoni Oud. Journal of Invertebrate Pathology, 49:54-60.
      3. Spivak M. 1996. Honey bee hygienic behavior and defense against Varroa jacobsoni. Apidologie, 27:245-260.
      4. Thakur R., K. Bienefeld and R. Keller. 1997. Varroa defense behavior in Apis mellifera. American Bee Journal, 137:143-148.