تأثیر آللوپاتی عصاره حاصل از اندام‌های علف‌های هرز تاج خروس، سلمه تره و پنجه مرغی بر جوانه‏زنی و رشد کلزا*

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 4، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 10، اردیبهشت 1387، صفحه 41-55   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فرشته رضائی¹؛ مهرداد یارنیا^{* 2}؛ بهرام میرشکاری²

¹کارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²استادیار گروه زراعت واصلاع نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

چکیده

با توجه به فراوانی علف‌های هرز تاج خروس، سلمه‌تره و پنجه‌مرغی در مزارع و هم‌چنین اهمیت کلزا به‏عنوان یک گیاه روغنی مهم، این بررسی به‏منظور ارزیابی اثرات آللوپاتی عصاره‌ی حاصل از اندام‌‌های هوایی و ریشه‌ی این علف‌های هرز بر جوانه‌زنی و رشد کلزا به‏صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در سال 1384 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل محلول بدون عصاره (شاهد)، عصاره‌ی اندام‌هوایی و عصاره‌ی ریشه‌ی سه علف‌هرز تاج‌خروس، سلمه‌تره و پنجه‌مرغی بود. تجزیه واریانس نتایج حاصل از بررسی آزمایشگاهی در مرحله‌ی جوانه‌زنی نشان داد که اثرهای اصلی و متقابل فاکتورهای آزمایش بر صفات طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، درصد جوانه‌زنی، ضریب سرعت جوانه‌زنی و گستره زمانی جوانه‌زنی معنی‌دار بود. عصاره‌ی اندام‌هوایی سلمه‌تره و ریشه‌ی پنجه‌مرغی کاملاً از جوانه‌زنی بذور کلزا ممانعت کردند. عصاره‌ی حاصل از بقیه‌ی بخش‌های علف‌های هرز نیز صفات مورد بررسی را از حداقل 16/4 درصد در میزان وزن خشک گیاهچه تا حداکثر 28/98 درصد در طول گیاهچه‌ی کلزا کاهش دادند. تجزیه واریانس نتایج حاصل از بررسی گلخانه‌ای صفات نیز نشان داد که اثر نوع علف هرز در ارتباط با صفات وزن خشک بخش هوایی و ریشه، سطح  برگ و بیوماس معنی‌دار بود. بخش‌های مختلف علف‌های هرز در کلیه‌ی صفات اثر معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد از خود نشان دادند. پنجه مرغی بیشترین تاثیر را در کاهش وزن خشک اندام هوایی و ریشه، طول ریشه و بیوماس کلزا نشان داد. عصاره‌ی حاصل از علف‌های هرز مورد بررسی، میزان صفات اندازه‌گیری شده را به‌طور معنی‌دار از حداقل 82/5 در طول ریشه تا حداکثر 87/82 درصد در بیوماس کلزا کاهش داد. بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان گفت که علف‌های هرز مورد بررسی از طریق تولید مواد شیمیایی برخوردار از خاصیت آللوپاتیک می‌توانند جوانه‏زنی و رشد کلزا را مختل نموده و منجر به کاهش سطح سبز مزرعه و رشد نامطلوب محصول شوند.

کلیدواژه‌ها

آللوپاتی؛ جوانه ‏زنی؛ رشد؛ تاج خروس؛ سلمه تره؛ پنجه ‏مرغی؛ کلزا

مراجع

1. Alam, S. M., S. A. Ansari, and M. A. Khan. 2001. Influence of leaf extract of Bermuda grass (Cynodon dactylon L.) on the germination and seedling growth of wheat. Wheat Information Service 92:17-19.

2. Anonymous. 2006. Rapeseed. Wikipedia 14:33.

3. Bogatek, R., A. Gniazdowka, J. Stepien, and E. Kupidlowska. 2005. Sunflower allelochemicals mode of action in germinating mustard seeds. Alelopathy Congress, 4-7 May, Australia. 277-279.

4. Bhowmilk, P. C., and j. D. Doll. 1983. Growth analysis of corn and soybean response to allelopathic effects of weed residues at various temperatures and photosynthetic photon flux densities. Journal of Chemical Ecology 9(8): 1263-1280.

5. Ciarka, D., H. Gawronska, M. Malecka, and S. W. Gawronski. 2003. Genotypic differences in allelopathic potential of amaranthus spp. Arsaw Agricultural University, Nowoursynowska, Warsaw, Poland. 166-787.

6. Chaniago, I., and R. Jessop. 2006. Weed interference in soybean (Glycine max). The Australian Society of Agronomy. Proceedings of the Australian Agronomy Conference, 258-263.

7. Colpas, F. T., E. O. Ohno, J. D. Rodrigues, and J. D. D. S. Pass. 2003. Effects of some phenolic compounds on soybean seed germination and on seed- borne fungi. Brazilian Biology and Technology 46(2):289-296.

8. Costea, M., S. E. Weaver, and F. J. Tardif. 2003. The biology of Canadian weeds. (Amaranthus retroflexus L., A. powelli, Swatson and Ahybridus L.). Canadian Journal Plant Science. 84:631-668.

9. Della Greca, M., A. Fiorentino, and A. Zarrelli. 2004. Bioactive compound from Chenopodium album: effects on seed germination and plant growth. Second European Allelopathy Symposium,102-103.

10. De Neergard, A., and J. Porter. 2000. Allelopathy. Department of Plant Pathology, Physiology and Weed Science. http://www.kursus.kvl.dk/shares/ea/03Projects/32gamle/ _Project%20files/ aleopathy

11. Dos Santos, C. C., D. F. De Oliviera, L. W. R. Alves, and D. A. S. Furtado. 2003. Effect of organic extracts associated with surfactant tween 80 on seed germination. Cienc, Agrotec, Lavras. 28 (2): 296-299.

12. El-Khatib, A. A., A. K. Hegazy, and H. K. Gala. 2004. Does allelopathy have a role in the ecology of Chenopodium murale?. Annual Botany Fennici 41:37-45.

13. El-Khawas, S. A., and M. M. Shehala. 2005. The allelopathic potentialities of Acacia nilotica and Eucalyptus prostrate on monocot (Zea maize L.) and dicot (Phaseolus vulgaris L.) plants. Biotechnology. 4(1):23-34.

14. Escudero, A., M. J. Albert, J. M. Pita, and F. P. Garcia. 2000. Inhibitory effects of Artemisia herbaalba on the germination of the gypsophyte Helianthemum squamatum. Plant Ecology 148:71-80.

15. Hilda, G. G., Z. G. Francisco, R. K. Maiti, M. L. Sergio, L. D. R. D. Elia, and M. L. Salomon. 2002. Effect of extract of Cynodon dactrylon L. and Sorghum halepans L. on cultivated plants. Crop Research 23(2): 382-388.

16. Horowitz, M. 2002. Effect of desiccation and subemergence on viability of rhizome fragments of Bermuda grass and Johnson grass and tubers of nutsedge. Israel Journal of Agriculture Research 22: 215-220.

17. Inderjit, W. J., and S. O. Duke. 2003. Ecophysiological aspects of allelopathy. Planta. 217(4):125-132.

18. Kefeli, V. I., M. V. Kaleviteh, and B. Borsari. 2003. Phenolic cycle in plants and environment. Journal of Cell and Molecular Biology. 2:13-18.

19. Mahmood, K., K. A. Malik., K. H. Sherkh, A. Hussain, and M. A. K. Lodhi. 1999. Allelopathic potential of weed species invading kallar grass (Leptochloa Fusca) in saline agricultural lands. Pakistan Journal of Allelopathy 31(1):137-149.

20. Narwal, S. S., R. Palaniraj, and S. C. Sati. 2005. Role of allelopathy in crop production. Herbologia 6(2): 327-332. ‏

21. Orcutt, D. M., and E. T. Nilsen. 2000. The physiology of plant's under stress. New York. John Wiley and Sons. INC.

22. Pritchard, S. G., and J. S. Amthor. 2005. Crops and environmental change. Food Products Press. An Imprint of the Haworth Press, Inc. New York. 10 Alice Street. Binghamton, NY. 13904-1580.

23. Singh, H. P., D. R. Batish, and R. K. Kohi. 2006. Handbook of sustainable weed management. Food Products Press.

24. Smith, M. W., M. E. Wolf, B. S. Cheary, and B. L. Carrol. 2001. Allelopathy of Bermuda grass, tall fescue, reedroot pigweed, and  cutleat evening primrose on pecan. Departmant of Horticulture and Landscape Architecture, Oklahama State University, Stillwater, OK. 74078.

25. Szarnyas, I. 2000. Biology, Damage and possibilities of protection of some summer annual weeds, annual mercury (Mercurias annual L.), redroot pigweed (Amaranthus retroflexus L.) Common lambsquarters (Chenopodium album L.) occurring in sugar beet. PhD. Thesis. The University of Tenesse.

26. Vasilakoglou, I., K. Dhima, and I. Eleftherohorinos. 2005. Allelopathic potential of Bermuda grass and Johnson grass and their interference with cotton and corn. Agronomy Journal. 97:303-313.

27. Yang, C. M., C. N. Lee, and C. H. Chou. 2002. Effect of three allelopathic phenolics on chlorphyll accumulation of rice (oryza setiva) seedling: I. Inhibition of supply orientation. Institute of Botany, Academic Sinica, Nankang, Taipei, Taiwan.