اثر تنش کم آبی در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام لوبیای قرمز

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 8، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 10، اردیبهشت 1387، صفحه 86-94   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سعید واعظی‏ راد^{* 1}؛ فرید شکاری²؛ امیرحسین شیرانی‏ راد³؛ اسماعیل زنگانی⁴

¹کارشناس ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

²استادیار زراعت دانشگاه زنجان

³استادیار پژوهش مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج

⁴کارشناس ارشد زراعت دانشگاه زنجان

چکیده

    به‏منظور بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای آن در ارقام لوبیای قرمز، آزمایشی به‏صورت کرت‏های یک‏بار خرد شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد که تیمارهای شاهد ( بدون تنش)، تنش در مرحله رویشی، تنش در مرحله گل‏دهی و تنش در مرحله غلاف‏بندی به عنوان فاکتور اصلی و ارقام صیاد، اختر، درخشان، ناز و 81083-D به عنوان فاکتور فرعی انتخاب شدند. معیار دور آبیاری برای تیمار شاهد و سطوح تنش، کاهش مقدار آب از تشتک تبخیر به‏‎ترتیب به‏میزان 50 و 100 میلی‏متر تبخیر بود. صفات اندازه‏گیری شده شامل تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بوته بودند. نتایج نشان داد که بین سطوح تنش، رقم و اثر متقابل آن اختلاف معنی‏داری از نظر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به‏ترتیب در رقم صیاد در تیمار شاهد و رقم ناز در تیمار تنش در مرحله رویشی و کمترین آن در رقم اختر در تیمار تنش  در مرحله گل‏دهی حاصل گردید. رقم صیاد در تیمار شاهد از بیشترین شاخص برداشت برخوردار بود. در بررسی اجزای عملکرد دانه مشخص شد که تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تیمار تنش در مرحله گل‏دهی و وزن صد دانه در تیمار تنش  در مرحله غلاف‏بندی کاهش معنی‏داری داشته است. در بین ارقام، رقم صیاد از بیشترین تعداد غلاف در بوته و دانه در غلاف و رقم اختر از بیشترین وزن صد دانه برخوردار بودند. عملکرد دانه با شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک دارای همبستگی مثبت و معنی‏داری بود. هم‏چنین در بین اجزای عملکرد دانه، تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته با عملکرد دانه همبستگی مثبت معنی‏داری داشته در صورتی‏که وزن صد دانه  با تعداد دانه در غلاف همبستگی منفی و معنی‏دار، و با تعداد غلاف در بوته همبستگی منفی نشان داد. هم‏چنین حساس‏ترین مرحله‏ی زندگی ارقام مورد بررسی لوبیا قرمز به تنش خشکی مرحله گل‏دهی بوده است.

کلیدواژه‌ها

لوبیای قرمز؛ تنش خشکی؛ عملکرد دانه؛ عملکرد بیولوژیک؛ شاخص برداشت

مراجع

1- ابراهیمی، م. 1380. بررسی تنوع ژنتیکی و فنوتیپی صفات لوبیا و همبستگی با عملکرد لوبیا. پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران.

2- امینی، ا. 1377. بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی 576 رقم لوبیای بانک ژن دانشکده کشاورزی کرج با استفاده از روش‏های آماری چند متغیره. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران.

3- بقائی، ن. 1377. بررسی سه رقم لوبیا چیتی به تنش خشکی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.

4- حیدری شریف آباد، ح. 1379، گیاه، خشکی و خشکسالی. انتشارات وزارت جهاد سازندگی، مؤسسه تحقیقات جنگل‏ها و مراتع، 200 صفحه.

5- شکاری، ف. 1380. بررسی صفات مرتبط با تحمل به خشکی در لوبیا. گزارش طرح پژوهشی پژوهشکده فیزیولوژی و بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه زنجان.

6- مجنون حسینی، ن. 1372. حبوبات در ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.

7- یخکشی، س. 1377. بررسی و تعیین همبستگی عملکرد با اجزای آن و بعضی از صفات مهم زراعی لوبیا به روش تجزیه علیت. پایان‏نامه فوق لیسانس، دانشکده علوم کشاورزی ساری، دانشگاه مازندران.

8. Acosta. D, K. Shibata, J. Acosta-Gallegos and J. Alberto. 1997. Yield and it’s                                  components in bean under drought conditions. Agricultural Tecnica en Mexico 23 (2): 139-150. (CAB Abstract)

9. Adams, M. W. 1967. Basis of component compensation in crop plants with special reference to field bean (P. vulgaris). Crop Science 7: 505-510.

10. Adams, M. W. 1989. Plant architecture and yield breeding. Iowa State Journal Research 59 (3): 225-245.

11. Creelman, R. A., H. S. Msaon, R. J. Bensen and J. E. Mullet. 1990. Water deficit and abscisic acid cause differential inhibition of shoot various root growth in soybean seedlings. Plant Physiology 92: 205-214.

12. Jongclee, B., S. Fukai, and M. Cooper. 2002. Leaf water potential and osmotic adjustment as physiological traits to improve drought tolerance in rice. Field Crops Research 76:153-163.

13. Koranegay, J., J. W. White and O. Ortizdela Cruz. 1992. Growth habit and gene pool effects on inheritance of yield in common bean. Euphytica 64:174-180.

14. Korte, L. L., J. H. Williams, J. E. Specht, and R.C. Sorenson. 1983. Irrigation of soybean genotypes during reproductive ontogeny. II. Yield component responses. Crop Science 23:523-533.

15. Mouhouche. B., F. Ruget, and R. Delecolle. 1998. Effects of water stress applied at different phenological phases on yield components of dwarf bean. Agronomie 18 (3):197-207.

16. Neinhus. J. and S. D. Singh. 1988. Genetic of seed yield and its components in common bean (Phaseolus vulgaris L. ) of Middle American origin. Plant Breeding 101:143-163.

17. Ney B., C. Duthion and O. Turc. 1994. Phenological response of pea to water stress during reproductive development. Crop Science 34:141-146.

18. Nielsen. D.C. and N. O. Nelson. 1998. Black bean Sensitivity to water stress at various growth stages. Crop Science 38:422-427.

19. Nunez-Barrios. A. 1991. Effects of soil water deficits on beans (Phaseolus vulgaris L) at different growing stages. Ph. D. Thesis, Michigan state university.

20. Santalla, M., M. R. Eaeribano and A. M. Ron. 1993. Correlation between agronomic and immature pod characters in population of french bean. Plant Breeding 63(4):495. (Abstract).

21. Serraj, R., L. Krishna amurthy, J. Kashiwagi, J. Kumar, S. Chandra, and J. H. Crouch. 2004. Variation in root traits of chickpea (Citer arietinum L.) grown under terminal drought. Field crops Research 88:115-127.

22. Singh, M. J., P. S rivastava, and A. kumar. 1992. Cellmem brance stability in relation to drought tolerance in wheat genotypes. Crop Science 165: 186-190.