ارزیابی تأثیر تلقیح سویه‌های مختلف باکتری Rhizobium leguminosarum bv. phaseoli بر تثبیت نیتروژن در ارقام مختلف لوبیا

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 3، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 14، اردیبهشت 1388، صفحه 23-36   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مهدی طاهرخانی¹؛ قربان نور محمدی²؛ محمد جواد میرهادی³؛ حسین حیدری شریف آبادی⁴؛ امیر حسین شیرانی راد⁴

¹دکتری تخصصی زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

²استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

³استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

⁴دانشیار پژوهش مؤسسه تحقیقات اصلاح نهال و بذر کرج.

چکیده

به منظور بررسی قابلیت تثبیت بیولوژیک نیتروژن در ارقام مختلف لوبیا با تلقیح سویه‌های مختلف باکتری ریزوبیومRhizobium leguminosarum;bv. phaseoli  آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال ( 1385 و 1386) در منطقه خرم‏دره استان زنجان انجام شد. در این تحقیق سطوح تلقیح و عدم تلقیح با سویه‏های مختلف در 6 سطح عبارت بودند از: بدون تلقیح و بدون کود (شاهد)، تلقیح با سویه Rb117، تلقیح با سویه Rb123، تلقیح با سویه Rb136، تلقیح با مایه تلقیح صنعتی ویژه لوبیا با نام  Rhizobean Super Plusو بدون تلقیح (استفاده از 100کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع کود اوره) به همراه سه رقم با تیپ رشدی I به نام چیتی امید بخش COS16 و دو رقم قرمز اختر و درخشان. جهت تلقیح بذور در تیمارهای باکتریایی، میزان 7 گرم مایه تلقیح و آب به همراه 20 میلی‏لیتر آب شکر 20 درصد به ازای هر کیلوگرم بذر مصرف گردید. هم‏‏‏‏چنین مقدار 20 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع کود اوره به عنوان استارتر برای کلیه واحدهای آزمایشی مربوط به مایه تلقیح، در خاک مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مجموع، تلقیح ارقام مختلف لوبیا  با سویه‏های باکتری موجب برتری صفات کمی و کیفی آن‏ها نسبت به حالت بدون تلقیح و در بعضی موارد نسبت به مصرف یک صد کیلوگرم کود خالص نیتروژن  می‏گردد. در بین سویه‏های مورد استفاده سویه باکتریRb117  نسبت به سایر سویه‏ها برتری نشان داد و در بین ارقام مورد استفاده رقم لوبیا چیتی COS16 نسبت به دو رقم دیگر برتری صفات بیشتری را در برابر تیمارهای مورد اعمال نشان داد.کاشت بذور پرایمینگ شده با انواع مایه تلقیح توانست حدود 43 درصد محصول را نسبت به شاهد (بدون تلقیح و بدون کود) افزایش دهد. در بین انواع مایه تلقیح، مایه تلقیحRb117 با تأثیر حدود 59 درصدی و Rb123 با تأثیر 32 درصدی بر عملکرد دانه نسبت به شاهد به‏ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشتند. بالاترین عملکرد دانه از رقم لوبیا چیتی COS16 حاصل شد که حدود 5/7 درصد از رقم درخشان و حدود 19 درصد از رقم اختر بیشتر بود. بالاترین عملکرد پروتئین به مقدار3/864 کیلوگرم در هر هکتار به تیمار مایه تلقیح Rb117  وکمترین آن مربوط به تیمار شاهد (بدون تلقیح و کود) با میانگین 500 کیلوگرم بود. بیشترین درصد پروتئین مربوط به تیمار مایه تلقیح Rb117 و کود نیتروژن و کمترین آن مربوط به تیمار شاهد (بدون تلقیح و کود) بود.

کلیدواژه‌ها

مایه تلقیح؛ ارقام لوبیا؛ عملکرد؛ تثبیت نیتروژن؛ باکتری ریزوبیوم

مراجع

1- اسدی رحمانی، ه.، م. افشاری، ک. خاوازی و ه. سجادی. 1378. بررسی کارآیی تثبیت نیتروژن سویه ریزوبیوم بومی ایران هم‏زیست با گیاه لوبیا. مجله علوم خاک و آب، مؤسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی، ص. 97-93.

2- ترابی جفرودی، آ.، ا. فیاض مقدم و ع. حسن‏زاده قورت تپه. 1384. بررسی اثرات تراکم‌ بوته و آرایش‏های مختلف کاشت بر عملکرد دانه و  درصد پروتئین دانه در ارقام لوبیا قرمز تحت شرایط آبی. مجموعه مقالات اولین همایش حبوبات ایران، مشهد، ص. 53.

3- خسروی، ه.، ک. خاوازی و ک. میزاشاهی. 1380. استفاده از مایه تلقیح باقلا به جای کود شیمیایی اوره در منطقه صفی آباد دزفول. مجله علوم خاک و آب (ویژه‏نامه مصرف بهینه کود)، جلد 12 (شماره14)، صفحات 153-146.

4- دادیور، م.، و م. ع. خودشناس. 1384. ارزیابی کارایی مایه تلقیح ریزوبیوم در مناطق عمده لوبیاکاری استان مرکزی. مجموعه مقالات اولین همایش حبوبات ایران، مشهد، ص.830.

5- قاسمی پیر بلوطی. ع و ا. ر. گل‏پرور. 1384. بررسی برخی صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ارقام لوبیا معمولی در منطقه شهرکرد. اولین همایش ملی حبوبات ایران. مشهد. 29 و 30. آبان، ص. 125.

6- مجنون حسینی، ن. 1387. زراعت و تولید حبوبات. جهاد دانشگاهی تهران، چاپ چهارم، 283 ص.

7- همتی، ا. و ه. اسدی رحمانی. 1384. بررسی اثرات تلقیح  سویه‏های ریزوبیوم و مصرف نیتروژن در عملکرد و پروتئین لوبیا چیتی. اولین همایش ملی حبوباتایران، مشهد، ص.223. 

8- یادگاری، م.، ع. قاسمی پیربلوطی، ا. دادی، غ.  ع. اکبری و ا. ر. گل‏پرور. 1384. بررسی توان تثبیت نیتروژن توسط ایزوله‏های مختلف باکتری ریزوبیوم فازئولی در لوبیا چیتی و قرمز در منطقه شهرکرد. مجموعه مقالات اولین همایش حبوبات ایران، مشهد، ص. 152.

9. Babiker, E. E., Elsheikh, A. E., Osman, A. J. and El Tinay, A. H. 1995. Effect of nitrogen fixation, nitrogen fertilization and viral infection on yield, tannin and protein contents and in vitro protein digestibility of faba bean. Plant Foods For Human Nutrition 47:257-263.

10. Beck, D. P., Materon, L. A. and Afandi, F. 1993. Practical Rhizobium- Legume Technology Manual. ICARDA. Technical Manual No.19.

11. Berg R. K. and Lognachan, J. K. 1988. Nodule occupancy by introduced Bradyrhizobium japonicum in zowa soils. Agronomy Journal 80: 876-881.

12. Bremer, E., Kessel, C. V. 1990. Selection of leguminosarum strains for lentil under growth room and field condition. Plant and Soil 121: 47-56.

13. Carter, J. M., Gardner, W. K. and Gibson, A. H. 1994. Improved growth and yield of faba beans (Vicia faba cv. Fiord) by inoculation with strins of Rhizobium leguminosarum biovar. viciae in acid soils in south-west Victoria. Australian  Journal of Agricultural Research 94:613-623.

14. Duong, T. P., Diep. V. C. N., Khiem, N. H., Tol, N. V. and Nhan, L. T. K. 1984. Rhizobium inoculant for soybean [ Glycine max L. Merril] in Mekong dalta. II. Response of soybean to chemical nitrogen fertilizer and Rhizobium inoculation. Plant and Soil. 79:241-247.

15. Elsheikh, E. A. E. and Elzidany, A. A. 1997. Effects of Rhizobium inoculation, organic and chemical fertilizers on yield and physical properties of faba bean seeds. Plant Foods For Human Nutrition 51:137-144

16. Hardarson, G., Danso, S. K. A., Zapata, F. and Reichardt, K. 1991. Measurments of nitrogen fixation in faba bean at different N fertilizer rates using the 15N isotope dilution and A-Value methods. Plant and Soil 131:161-168.

17. Imsand, J. 1992. Agronomic characteristics that identify high yield and high protein soyban genotypes. Agronomic Journal 84: 12-15.

18. Luis Materon, A. and Ryan, J. 1995. Rhizobial inoculation and phosphores and zinc nutrition for annual adupted to mediteranean environments. Agronomy Journal 87: 695-697.

19. May S. N. and Bohlool, B. 1983. Competition among Rhizobium leguminosarum strains for nodulation of lentils. Applied Microbiology 45: 960-965.

20. McKenzie. R. H., Middleton, A. B., Seward, K. W., Gaudiel, R., Wildschut, C. and Bremer, E. 1992. Fertilizer responses of dry bean in southern Alberta. Canadian Journal Plant Science 81: 343-350.

21. Redden, R. J. and Herridge, F. 1999. Evaluation of genotypes of navy and culinary bean (Phaseolus vulgaris L.) selected for superior growth and nitrogen fixation. Australian Journal of  Experimental Agriculture 39: 975-980.

22. Vargas. L. B., Pastorina, G. N. 2001. Incompatibility may not be the rule in the Sinorhizobium fredii-soybean interaction. Soil Biology 65: 101-108.

23. Vasilas B. L and Nelson R. L. 1992. N2 fixation and dry matter accumulation in soybean lines with different seed fill periods. Canadian Journal of plant Science72:10674.