تأثیر تنش خشکی و قطع برگ بر برخی صفات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان روغنی (آلستار)

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 4، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 15، شهریور 1388، صفحه 25-39   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

نواب حاجی حسنی اصل¹؛ محسن رشدی²؛ مهدی غفاری³؛ اسماعیل علیزاده³؛ امین مرادی اقدم⁴

¹کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.

²عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.

³عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانشرقی.

⁴کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان.

چکیده

   به‏منظور بررسی اثرات تنش خشکی، زمان و مرحله قطع برگ بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان روغنی (رقم آلستار) آزمایشی در سال ١٣۸٥ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوی انجام گرفت. سطوح آبیاری در سه سطح (آبیاری پس از۸۰ ،١٢٠و١٦۰ میلی‏متر تبخیر از تشتک تبخیر) به‏عنوان فاکتور اصلی و زمان قطع برگ در دو سطح (قطع برگ در مرحلهR₂  وR₆) به عنوان فاکتور فرعی و مکان قطع برگ در سه سطح (شاهد، قطع برگ های نیمه‏ بالایی و قطع برگ های نیمه‏ پایینی بوته) به عنوان فاکتور فرعی فرعی به صورت طرح کرت‏های نواری خرد شده در قالب بلوک‏های کامل تصادفی در ٤ تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنش خشکی ارتفاع بوته، قطر طبق، شاخص برداشت، وزن هزاردانه، تعداد  دانه‏های پر، عملکرد روغن و عملکرد دانه (به جز درصد مغز دانه) را کاهش داد ولی موجب افزایش درصد پوکی دانه‏ها گردید. عملکرد دانه در سطح آبیاری ۸۰ میلی‏متر تبخیر از تشتک تبخیر٥٥٢٢ کیلوگرم بود، ولی در دو سطح دیگر آبیاری عملکرد دانه به‏ترتیب 437 و 1297 کیلوگرم کاهش یافت. مرحله قطع برگ بر درصد مغز به کل دانه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن تأثیر معنی‏دار گذاشت و صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن (به جز درصد مغز دانه) در تیمار قطع برگ مرحله R₆ گروه برتر بود. مقایسه عملکرد دانه (٥١٣٣ کیلوگرم در هکتار) در تیمار قطع برگ در مرحله R₆با عملکرد  طی قطع برگ در مرحله R₂ (4756 کیلوگرم در هکتار) نشان‏گر اهمیت برگ‏ها خصوصا در مراحل اولیه رشد زایشی می باشد. قطع برگ در بخش‏های مختلف ساقه موجب اختلاف معنی‏داری در صفات ارتفاع بوته، قطر طبق، درصد پوکی، شاخص برداشت، درصد مغز به دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه‏های پر، عملکرد دانه و عملکرد روغن گردید و با قطع برگ‏های نیمه‏ بالایی، مقادیر اکثر صفات کاهش معنی‏داری یافت. بین اثرات متقابل، قطع برگ‏های نیمه‏ پایینی بوته در مرحله R₆ با تیمار شاهد اختلاف چندانی وجود نداشت. نتایج حاکی از ارزش بالای حفظ برگ‏های فوقانی آفتابگردان تا مرحله شروع پرشدن دانه‏ها می‏باشد.

کلیدواژه‌ها

قطع برگ؛ عملکرد دانه و روغن؛ آفتابگردان؛ تنش خشکی

مراجع

1- آلیاری، ه. و ف. شکاری. ١۳٧۹. دانه های روغنی (زراعت و فیزیولوژی). انتشارات عمیدی تبریز، 182 صفحه.

2- جعفرزاده کنارسری، م. ١۳٧۶. بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد و تأثیر آن بر کیفیت و اجزای عملکرد آفتابگردان (رقم رکورد). پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، 122 صفحه.

3- خلیل‏وند بهروزیار، ا.، م. یارنیا.، ص. دربندی و ه. آلیاری. 1386. اثرات تنش کمبود آب بر برخی از صفات مورفولوژیک دو رقم آفتابگردان در تراکم های مختلف. مجله دانش نوین کشاورزی، سال سوم، شماره هشتم.13-1.

4- خواجه‏پور، م. ر. ١۳۸۳. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان، 564 صفحه.

5- رشدی، م. و س. رضادوست. ١۳۸۴. بررسی اثرات سطوح مختلف آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی ارقام آفتابگردان. مجله علوم کشاورزی ایران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، جلد ٣۶، شمارۀ ۵:   ۱۲۵۰- ۱۲۴۱.

6- رشدی، م. ١۳۸۴. بررسی اثرات تنش کم آبی بر جنبه‏های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام روغنی آفتابگردان. پایان نامه دکتری زراعت، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران، 148 صفحه.

7- رشدی، م.، س. رضادوست و ج. خلیلی محله. ١۳۸۵. بررسی اثرات تراکم گیاه و برگ‏زنی در مراحل نمو بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان آجیلی. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، صفحه ۹۵.

8- رضایی، ا. 1386. اثرات تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف آفتابگردان روغنی. ششمین همایش ملی علوم کشاورزی و منابع طبیعی باشگاه پژوهشگران جوان، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، 226 صفحه.

9- رفیعی، ح.، د. حبیبی، ن. خدابنده، ج. دانشیان، م. مشهدی اکبر بوجار، م. شکروی و ع. محمدی. ١۳۸۴. بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف آفتابگردان روغنی. مجله زراعت و اصلاح نباتات ایران، جلد اول، شماره اول: ۸۳ - ٧٥.

10- عباسپور، ف.، م. ر. شکیبا، ه. آلیاری و م. ولی‏زاده. ١۳۸۱. اثرات حذف برگ بر روی عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان. مجله دانش کشاورزی، جلد۱۲، شماره ۴: ٧٧ - ٧۱.

11- عباسپور، ف.، م. ر. شکیبا، ه. آلیاری و م. ولی‏زاده. ١۳۸۴. بررسی تأثیر حذف برگ در مرحله شروع گرده افشانی طبق بر روی عملکرد روغن و اجزای آن در دو رقم آفتابگردان. مجله دانش کشاورزی، جلد ۱۵، شماره اول: ٧ - ۱.

12- عبدی، س. ١۳۸۳. بررسی اثرات حذف برگ با سه شدت در چهار مرحله زایشی بر روی میزان عملکرد و روغن دو رقم هیبرید آفتابگردان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده‏ کشاورزی دانشگاه ارومیه، 68 صفحه.

13- کلهری، ج. ١۳۸۱. بررسی قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام آفتابگردان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، 118 صفحه.

14- کوچکی، ع. و  غ. ح. سرمدنیا. ١۳۸۲. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 400 صفحه.

15- مرادی اقدم، ا. ١۳۸۵. بررسی اثر تنش کم‏ آبی و تراکم بوته بر صفات زراعی و برخی شاخص‏های رشد آفتابگردان آجیلی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، 145 صفحه.

16- مرادی اقدم، ا.، ج. دانشیان، م. رشدی، م. غفاری، ن. حاجی حسنی اصل و م. رسائی‏فر. ١۳۸6. تأثیر کاربرد مواد ضدتعرق بر برخی صفات فنولوژیک، مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان آجیلی تحت آبیاری محدود. چکیده مقالات دومین همایش کشاورزی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی خوی، صفحه 30.

17- مظاهری لقب، ح.، ف. نوری، ح. ابیانه و ح. وفایی. ١۳۸۰. اثر آبیاری تکمیلی بر صفات مهم زراعی سه رقــم آفتابگردان در زراعت دیم. مجله پژوهش کشاورزی، سال سوم، شماره یک: ۴۴ - ۳۱.

18- مظفری، ک.، ی. عرشی و ح. زینالی خانقاه. ۱۳۷٥. بررسی اثر خشکی در برخی از صفات مورفولوژیکی و اجزای عملکرد دانه آفتابگردان. مجله نهال و بذر، جلد ۱۲، شماره ۳:  ۳۳- ۲۴.

19. Alkio, M., Grimm, E., and Diepenbrock, W. 2000. Source-sink relationship decides on grain filling in sunflower. Proceeding of the 3th International. Crop Science Congress, Hamburg, Germany: 142.

20. Bange, M. P., Hammer, G. L., and Rickert, K. G. 1997. Environmental control of potential yield of sunflower in the subtropics. Australian Journal of Agricultural Research 48: 231- 240.

21. Chimenti, C., Pearson, A., and Hall, J. 2002. Osmatic adjustment and yield maintenance under drought in sunflower. Field Crops Research 75: 235- 246.

22. Daneshian, J., Ardakani, M. R., and Habibi, D. 2005. Drought stress effects on yield, quantitative characteristics of new sunflower hybrids. The 2nd international conference on integrated approaches to sustain and improve plant production under drought stress. Rome, Italy: 406.

23. Flenet. F., Boundiols, A., and Suraiva, C. 1997. Partitioning of stored and current assimilates in sunflower as influenced by timing of water stress. Agricultural Mediterranean 127(4): 306- 312.

24. Johnson. B. L. 2003. Dwarf sunflower response to row spacing stand reduction, and defoliation at different growth stages. Canadian Journal of Plant Science 83: 319- 326.

25. Lal, G. S., and Singh, A. K. 1997. Effect of numeral manipulation in leaves and on seed yield in sunflower (Helianthus annuus L.). Crop Research 13(2): 477- 481.

26. Muro, J., Irigoyen, I., Militino, A. F., and Lamsfus, C. 2001. Defoliation effects on sunflower yield reduction. Agronomy Journal 93: 634- 637.

27. Pankovic, D., Sakas, Z., Kcvrosan, S., and Plesnicar, M. 1999. Acclimation to long term water deficit in the leaves of two sunflower hybrids: Photosynthesis, electron transport and carbon metabolism. Journal of Experimental Botany 50: 127- 138.

28. Roshdi, M., Rezadost, S., and Zeinalzade, H. 2005. A survey on the effect of different levels of irrigation features on the qualitative and quantitative varieties of Sunflower. Rome, Italy: 82.

29. Schneiter, J. M., Jones, J. M., and Hammond, J. J. 1987. Simulated hail research in sunflower: defoliation. Agronomy Journal 79: 431- 434.