ارزیابی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفولوژیکی و عملکرد دانه در ارقام پیشرفته گندم نان (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش های آماری چند متغیره

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 23، شهریور 1390، صفحه 35-43   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مینا سرابی^{* 1}؛ علیرضا تاری نژاد²؛ ورهرام رشیدی³؛ رحیم علیمحمدی⁴

¹کارشناس ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²استادیار گروه بیوتکنولوژی، دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، تبریز.

³استاد یار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

⁴عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

چکیده

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط صفات مختلف مرفولوژیکی با عملکرد دانه در گندم نان، تعداد 30 رقم پیشرفته در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه در سال زراعی 88-1387 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش 19 صفت شامل عملکرد دانه و اجزای آن، خصوصیات مورفولوژیکی گیاه و دانه و صفات کیفی ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه­ها نشان داد که دو مولفه اول و دوم در مجموع 51/75 درصد از کل تغییرات داده­ها را توجیه نمودند به­طوری‎که مولفه‎های اول و دوم، به ترتیب به عنوان مولفه عملکرد و مولفه فنولوژی شناخته شدند. بر اساس تجزیه رگرسیون مرحله­ای، صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در مترمربع، ارتفاع بوته و طول سنبله اصلی 7/98 درصد از سهم اجزای عملکرد را تشکیل داده و سهم موثرتری در توجیه عملکرد دانه داشتند. تجزیه علیت داده‎های کمی نشان داد که بزرگ­ترین اثر مستقل بر عملکرد دانه به‎ترتیب مربوط به وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و ارتفاع بوته بود. نتایج تجزیه خوشه­ای به روش وارد نشان داد که ارقام مورد مطالعه در سه گروه طبقه­بندی شدند و گروه سوم با 3/23 درصد از کل ارقام دارای میانگین عملکرد دانه بالاتری (57/2513 کیلوگرم در هکتار) نسبت به دو گروه اول و دوم بود. با توجه به نتایج بدست آمده در شرایط آب و هوایی تحقیق حاضر رقم N-76-16 به عنوان رقم مطلوب با عملکرد بالا برای منطقه معرفی و می­تواند جهت تحقیقات تکمیلی و بهنژادی مورد گزینش قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

گندم نان؛ تنوع ژنتیکی؛ صفات؛ مولفه اصلی؛ رگرسیون چند مرحله ای و تجزیه خوشه ای

مراجع

Aly RM, El-Bana AYA (1994) Grain yield analysis for nine wheat cultivars grown in newly cultivated sandy soil under different N fertilization levels. Zagazing Journal of Agricultural Research 21: 67-77.

Bhatt GH (1973) Significance of path coffecient analysis determining the nature of character association. Euphytica 22: 338-343.

Elings A (1991) Durum wheat landraces from Syria. II. Pattern of variation. Euphytica 54: 231-243.

Efyoni D Mahloji M (2005) Correlation analysis of some agronomic traits in wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under salinity stress. Journal of  Seed and Plant 22: 186-199 [In Persian with English Abstract].

Farahani E, Arzani A (2008) Evaluation of genetic variability for durum wheat genotypes using multivariate analysis. Iranian Society of Agronomy and Plant Breeding Sciences. Electronic Journal of Crop Production 1: 51-64. [In Persian with English Abstract]

Gupta AK, Mittal RK Ziauddin AZ (1999) Association and factor analysis in spring wheat. Annals of Agricultural Research 20: 481-485.

Hailu F, Merker A, Singh H, Belay G, Johansson E (2006) Multivariate analysis of diversity of tetraploid wheat germplasm from Ethiopia. Genet. Resour. Crop Evolation 53: 1089-1098.

Hamza S, Hamida WB, Rebai A Harrabi M (2004) SSR-based genetic diversity assessment among Tunisian winter barley and relationship with morphological traits. Euphytica 135: 107-118

Nobovati SM, Aghayi sarbarze R, Chooghan F, Ghnavati Najafiyan G (2010) Genetic diversity of crops and properties related to grain quality of durum wheat genotypes. Seed and Plant Journal of Rice 26 (1): 331-350.

Pecetti L, Annicchiarico P (1998) Agronomic value and plant type of Italian durum wheat cultivars from different areas of breeding. Euphytica 99: 9-15.

Mohammadi M, Ghannadha MR Taleei A (2002) Study of genetic variation within Iranian local bread wheat lines using multivariate techniques. Seed and Plant Journal 18: 328-347. [In Persian with English Abstract]

Nei M, Lei WH (1979) Mathematical model for studying genetic variation in terms of restriction endonuclease. American Journal of Academic Science 76: 5269-5273.

Xiao H, Pei X (1991) Applying factor analysis method to study winter wheat quantity characters and varieties classification. Acta Agriculturae Universitatis Pekinen Sciences 17: 17-24.

Zakizadeh MM, Esmaeilzadeh Moghadam M, Kahrizi A (2010) Assessment of genetic diversity and relationships between plant traits and grain yield in bread wheat genotypes spike up using multivariate statistical Iranian Journal of Crop Science 12 (1): 18-30. [ In Persian with English Abstract].