کاربرد شاخص‎های مختلف ارزیابی تنش برای بررسی عملکرد ارقام آفتابگردان در شرایط خشکی

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 7، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 18، اردیبهشت 1389، صفحه 55-64   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم عباسی سیه‌جانی^{* 1}؛ فرهاد فرح وش²؛ محمدباقر خورشیدی بنام³؛ آیتک صادقی⁴

¹کارشناسی ارشد زراعت و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

²استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

³استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان

⁴کارشناس ارشد زراعت مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعب استان آذربایجان شرقی.

چکیده

  به منظورتعیین تأثیر تنش خشکی بر سه رقم آفتابگردان، آزمایشی به صورت کرت‎های خرد شده برپایه طرح بلوک‎های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سه تکرار انجام شد. برای تعیین میزان تحمل یا حساسیت ارقام به تنش خشکی، مقادیر پنج شاخص شامل میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی (GMP)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت  به تنش (SSI) و شاخص تحمل به تنش (STI) محاسبه شدند. نتایج نشان داد که بین ارقام از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی‎دار وجود داشت. در شرایط بدون تنش رقم آرماویرسکی با 5486 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید نمود. در شرایط تنش رقم ایروفلور با 2672 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را نسبت به دو رقم دیگر تولید کرد. بالاترین میزان شاخص STI متعلق به رقم آرماویرسکی با 57/0 بود. رقم آرماویرسکی براساس شاخصGMP  نیز تحمل بالاتری داشت (5486 کیلوگرم در هکتار). رقم ایروفلور براساس شاخص‎های SSI وTOL  متحمل‎ترین رقم نسبت به تنش بود، در حالی که رقم آرماویرسکی براساس شاخص MP از تحمل بیشتری برخوردار بود. با مقایسه ضرایب همبستگی  YPو YS با شاخص‎های محاسبه شده مشخص شد که عملکرد در شرایط تنش (YS) رابطه معنی‎داری با هیچ یک از شاخص‎ها نداشت، ولی YP با STI، TOL، MP و GMPهمبستگی نشان داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که در صورت بارندگی مناسب، رقم آرماویرسکی و در شرایط رطوبتی نامطمئن، رقم ایروفلور قابل توصیه می‎باشد. هم‏چنین STI، MP و GMP شاخص‏های مناسبی برای برآورد پایداری عملکرد و دستیابی به ارقام پر محصول بودند.

کلیدواژه‌ها

آفتابگردان؛ رقم؛ تنش خشکی؛ شاخص‏های تحمل؛ عملکرد

مراجع

1. Angadi, S. V. and Hentz, M. H. 2002. Water relations of standard height and dwarf in sunflower cultivars. Crop Science 42: 152-159.
2. Baldini, M., Ceccono, F., Vanozzi, G. P. and Benvenuti, A. 1991. Effect of drought on yield reduction in different sunflower hybrids. Helia 14: 71-76.
3. Bidinger. F. R., Mahalakshmi, V. and Rao, G. D. P. 1987. Assessment of drought resistance in pearl millet, Pennisetum americanum (L.). II. Estimation of genotypes response to stress. Australia Journal of Agricultural Research 38: 479-59.
4. Ehdai, B. 1993. Selection for drought stress. Key Papers of First Agronomy and Plant Breeding Congress, Tehran, University Agriculture Faculty, Pp. 43-62. [In Persian with English Abstract].
5. Fereres, E., Gimenez, C., Brengena, J., Fernandez, J. and Dominguez, J. 1983. Genetic variability of sunflower cultivars in response to drought. Helia 6: 17-21.
6. Fernandez, G. C. J. 1992. Efferctive selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the symposium, Taiwan, 13-16 Aug. 1992. AVRDC. PP. 257-270.
7. Fisher, F. A. and Maurer, R. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yied responses. Australian Journal of Agricultural Research 29: 897-917.
8. Ghafari, M. 2008. Evaluation and selection of sunflower inbred lines under normal and drought stress conditions. Plant and seed Journal 23: 633-649.
9. Henderson, S. A., kamboonruang, V. and Cooper, M. 1995. Evaluation of a glasshouse screening method to select for drought resistance in rain- fed lowland rice. Proceedings of the International Rice Ressearch Institute, IRRI. Los Banos, Philippines, P. 120.
10. Jafarzadeh-Kenarsari, M. and Postini, K. 1998. Investigating the effect of drought stress at different growth stages on some morphological characteristics and yield components of sunflower (cv. Record). Iranian Journal of Agricultural Science 29(2): 353-362. [In Persian with English Abstract].
11. Kazemitabar, C. K., Betorak, C., Fathi, K. and Rezaei, M. 2007. Identification of tolerance to drought stress in sunflower with application of tolerance indices, 2-3 dimensional diagrams of distribution. Iranian Agricultural Sciences Magazine 3: 357-366. [In Persian with English Abstract].
12. Khorshidi, M. B., Abdi, M., Iranipur, S. and Akbari, R. 2008. Effect of end season water strees on yield of nine rice cultivars and promising lines based on drought evaluation indices. Journal of NewAgricultural Sciences, Islamic Azad University Miyaneh Branch 11:17-29. [In Persian with English Abstract].
13. Mozafari, K., Arshi, Y. and Zinali, H. 1996. Evaluation of the effect of drought stress on some morphological traits and yield components of sunflower. Nahal and Bazr Magazine (12): 24-33. [In Persian with English Abstract].
14. Naderi, A., Majidi, A., Hashemi, H. A., Rezaei, D. A. and Nourmohammadi, G. 2000. Analysis of efficiency of indices evaluator of crops tolerance to environmental stress and introduce a new index. Nahal and Bazr Magazine 15 (4): 70-78. [In Persian with English Abstract].
15. Normand-Moaeyed, F., Rostami, M. A. and GHanadha, M. R. 2001. Evaluation of drought resistance indices in breed wheat (Triticum aestivum L.). Iranian Journal of Agricultural Science 32 (4): 795-806. [In Persian with English Abstract].
16. Razi, H. and Assad, M. T. 1998. Evaluation variability of important agronomic traits and drought tolerance criteria in sunflower cultivars. Journal of Agricultural Science and Natural Resources 2: 30-43.
17. Rezaeizad, A. 2007. Responses of some sunflower genotypes to drought stress using different stress tolerance indices. Nahal and Bazr Magazine 23 (1): 43-58. [In Persian with English Abstract].
18. Rosielle, H. M. and Hamblin, J. 1981. Teoritical aspect of selection for yield in stress and non- stress environments. Crop Science 21: 943- 945.