سنجش توسعه‌یافتگی شهرهای استان ایلام با استفاده از مد‌ل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 10، شماره 32، آذر 1394، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد پوراحمد^{* 1}؛ حسین حاتمی نژاد²؛ علیرضا محمدی³؛ الهه پیشگر⁴

¹استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه‌ تهران، تهران، ایران

²دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه‌ تهران، تهران، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه‌ محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁴دانش آموخته کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه‌ تهران، تهران، ایران

چکیده

استان ایلام  بر اساس پیشنیه‌ی پژوهش، از استان‌های محروم کشور از نظر توسعه‌ یافتگی طی یک دهه‌ی اخیر رده‌بندی شده است. بخشی از این مسئله در «توسعه‌ نیافتگی شهرهای» این استان ریشه دارد. هدف این پژوهش تعیین سطح توسعه‌یافتگی و شناخت تفاوت‌های بین شهرهای استان ایلام از نظر نماگرهای عمران و خدمات شهری است. در این پژوهش، از 28 نماگر در چارچوب مدل‌های موریس، تاپسیس، ویکور و مدل تلفیقی کوپلند در تجزیه و تحلیل و رتبه‌بندی درجه‌ی توسعه‌ یافتگی شهرها استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که شهر‌های نوبنیاد که از روستا به شهر تبدیل شده‌اند، اغلب در بخش عمران و خدمات شهری، توسعه نیافته‌ هستند. همچنین شهر ایلام در سرانه‌ی فضاهای خدماتی که از طرف شهرداری‌ها ارائه می‌شوند، در ردیف شهرهای محروم قرار می‌گیرد. شهرهای با جمعیت کمتر، به نسبت شهرهای دیگر در نماگرهای خدمات شهری، از نظر توسعه‌یافتگی، از رتبه‌ی بهتر و وضعیت مطلوبتر برخوردارند. نتیجه اینکه اگر چه شهر ایلام از نظر جمعیت و تعداد امکانات در رده‌ی نخست شبکه‌ی شهری استان قرار دارد، لیکن با احتساب معیار جمعیت، در نماگر‌های عمران و خدمات شهری، این برتری وجود ندارد. 

کلیدواژه‌ها

توسعه‌یافتگی؛ نماگرهای عمران و خدمات شهری؛ مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره؛ شهرهای استان ایلام

مراجع

1. استانداری ایلام ،1393، نقشه‌ی تقسیمات سیاسی استان ایلام.

2. بشیری، مهدی، حجازی، طه‌حسین و محتجب، حسین،1390، رویکردی نوین در تصمیم‌گیری‌های چند‌معیاره، انتشارات دانشگاه‌ شاهد،  تهران.

3. پیشگر، الهه، 1392، تحلیل میزان توسعه‌یافتگی شهرهای استان ایلام با تأکید بر بخش عمران و خدمات شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

4. حسین­زاده دلیر، کریم ،1387، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، چاپ هفتم، انتشارات سمت، تهران.

5. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، طهرانی، هدیه و رازینی، ابراهیم، 1387، ارزیابی و اولویت‌بندی مناطق آزاد تجاری ایران با استفاده از روش MADM. فصلنامه‌ی مدرس علوم انسانی، شماره 3، صص 166-143.

6. زیاری، کرامت‌اله ،1390، اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ دهم، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

7. سن، آمارتیا، 1385، توسعه به مثابه آزادی، ترجمه دکتر وحید محمودی، چاپ سوم، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تهران.

8. سیف‌الدینی، فرانک و پناهنده‌خواه، موسی، 1389، چالش‌ها و موانع‌ برنامه‌ریزی توسعه‌ منطقه‌ای در‌ایران، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال 42، شماره 73، صص 98-83.

9. صرافی، مظفر ،1377، مبانی برنامه‌ریزی توسعه ‌منطقه‌ای، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.

10. عبداله‌زاده، غلامحسین و شریف‌زاده، ابوالقاسم ،1391، سطح‌بندی توسعه‌ی منطقه‌ای در ایران، در: مطالعات شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص: 62-41.

11. فرجی­راد، خدر و کاظمیان، غلامرضا، 1391، توسعه‌ی محلی و منطقه‌ای از منظر رویکرد نهادی، چاپ اول، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.

12. قنبری، ابوالفضل، 1392، تعیین درجه توسعه‌یافتگی و پیش‌بینی اولویت برنامه‌ریزی توسعه نقاط شهری استان‌های ایران، در: جغرافیا، فصلنامه‌ انجمن‌جغرافیایی ایران، سال 9، شماره 29، صص 179-165.

13. کلانتری، خلیل، 1387، برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای، چاپ سوم، انتشارات خوشبین، تهران.

14. هافتون،  گراهام و کانسل، دیوید، 1387، منطقه، راهبردهای فضایی و توسعه پایدار، چاپ اول، انتشارات آذرخش، تهران.

15. معاونت برنامه‌ریزی استانداری ایلام، 1394، آمارنامه‌های سال‌های 1389 تا 1392 استان ایلام. از: http://www. amarilam.ir/SalnamehAmari.aspx. تاریخ دسترسی: 29/02/1394.

16. معصومی اشکوری، سید حسن، 1387، اصول و مبانی‌ برنامه‌یزی منطقه‌ای، چاپ چهارم، انتشارات پیام، تهران.  

17. منزوی، مهشید و دلیر، اسماعیل، 1389، اصول توسعه و عمران منطقه‌ای، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم، تهران،

18. مهدی‌زاده، جواد و همکاران، 1385، برنامه‌ریزی راهبردی توسعه ‌شهری، چاپ دوم، وزارت مسکن و شهرسازی، انتشارات شرکت طرح و نشر.

19. هال، پیتر، 1387، برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، مترجم: جلال تبریزی. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری،  تهران.

 

20. Adams, N., Harris, N., 2005, Best Practice Guidelines For Regional Development Strategies, Cardiff University, Wales.

21. Antonescu, D., 2012, Identifying regional disparities in Romania: a convergenceprocess perspective in relation to EuropeanUnion’s Territorial Structures. Procedia Economics and Finance 3 ( 2012 ) 1148 - 1155.

22. Dimitriou, Harry T., Thompson, Robin”Eds”., 2007, Strategic Planning For Regional Development In The Uk, Routledge.

23. Finland Ministry of Employment and Economy, MEE., 2010, Finland’s Regional Development Strategy, Rds, 2020, In: http://www.tem.fi/f. Assessed on 05/18/2013.

24. Glasson, J. Marshal, T., 2007, Regional Planning, Routledge.

25. Hall, P.,1988, Cities of Tomorrow: An Intellectual History Of Urban Planning And Design In The Twentieth Century, Blackwell, Oxford.

26. Ireland Department for Regional Development, DRD, 2010, Ireland’s Regional Development Strategy ,RDS, 2035, By: Department for Regional Development ،DRD، in: http://www.drdni.gov.uk/index/aboutus.htm. Assessed on 05/18/2013.

27. Krimi, Mohammad Sharif, Yusop, Zulkornain, Siong Hook, Law, 2010, Regional Development Disparities in Malaysia, Journal of American Science, 2010; 6 (3), 70-78. 

28. Poledníková, E., 2014, Comparing Regions´ Ranking by MCDM methods: the Case of Visegrad Countries. WSEAS TRANSACTIONS on BUSINESS and ECONOMICS, Volume 11, 2014, 496-507.

29. Roberts, P., 2007, Regional Economic Planning and Development: Policies and Spatial Implementations، In: Dimitriou, Harry T. Thompson, Robin. ,Eds, 2007, Strategic Planning for Regional Development in the UK، Routledge.

30. Umar, N., 2014, Regional Disparities in Levels of Development in Africa. International Journal of Science and Research. Volume 3 Issue 6, June 2014, 250-260.