آگاهی یافتن از ابعاد مرگ در داستان ماتی و پدربزرگ

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 11، شماره 40، مهر 1394، صفحه 105-133   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

نرگس باقری¹؛ شهروز حمیدی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان

²کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی دانشگاه تهران

چکیده

داستان ماتی و پدربزرگ اثر روبرتو پیومینی، داستانی نمادین و کودکانه با درونمایه مرگ است. شخصیت اصلی داستان که با مرگ پدربزرگ روبه‌رو می‌شود، طی سفری آیینی، از اسرار مرگ آگاهی می‌یابد و این سفر منجر به رسیدن او به فردیّت و تقویت درون و تولد دوباره می‌شود. در این مقاله با توجه به رویکرد روان‌شناسی تحلیلی و با تکیه بر نقد کهن‌الگویی به تحلیل این سفر پرداخته شده است. نظام نمادین داستان، در فضایی عاطفی نمادها را چون کارمایه‌های روانی و پویا و موادی مؤثر و نزدیک به تخیل کودکانه به کار گرفته است. رمزگشایی نمادهای داستان نشان می‌دهد که ماتی الگوی قهرمان، پدربزرگ الگوی پیر خردمند، رودخانه، نماد زندگی و سمت چپ آن ناخودآگاهی و کشف راز مرگ دستاورد سفر است. سفر در یک روز کامل صورت می‌گیرد و این نیز نماد تمامیّت و یک چرخه کامل است.

کلیدواژه‌ها

روان‌شناسی تحلیلی؛ نقد کهن‌الگویی؛ ماتی و پدربزرگ؛ سفر؛ مرگ

مراجع

بیکن، فرانسیس. 1388. «درباره مرگ». ترجمه جواد گنجی. ارغنون. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

پیومینی، روبرتو. 1385. ماتی و پدربزرگ. ترجمه پروین علی‌پور. چ3. تهران: چشمه.

جعفری، اسدالله و یحیی طالبیان. 1388. «ساخت روایی «مرگ و رستاخیز» در آینه اساطیر». پژوهشنامة زبان و ادب فارسی ( گوهر گویا). س3. ش1.

خوشبخت، فریبا. 1389. «بررسی مفهوم مرگ در ادبیات کودک ایران (تحلیل محتوای 9 داستان)»، مجله علمی- پژوهشی مطالعات ادبیات کودک. س1. ش1.

ستّاری، جلال. 1386. عشق صوفیانه. چ5. تهران: مرکز.

صنعتی، محمد. 1388. «درآمدی به مرگ در اندیشه‌ غرب»، مجله ارغنون. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

علوی مقدم، مهیار و مریم ساسانی. 1387. «فرایند نقد اسطوره‌ای در نقد و تحلیل کهن‌الگوی مرگ و تولد دوباره»، مطالعات ایرانی. ش14.

فریزر، جیمز جرج. 1386. شاخة زرّین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

فروید، زیگموند. 1388. «اندیشه‌هایی در خور ایام جنگ و مرگ»، ترجمة حسین پاینده. مجله ارغنون. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

کاشفی خوانساری، سیّد‌علی. 1377. «همسایه‌ای مهربان به نام مرگ (نگاهی به ماتی و پدربزرگ)»، کتاب ماه کودک و نوجوان. ش 6و7.

کمبل، جوزف. 1389. مرد هزار‌چهره. ترجمه شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.

گرین، ویلفرد و دیگران. 1376. مبانی نقد ادبی. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.

گوردن، کی. 1370. «درآمدی بر نقد کهن‌الگویی»، ترجمه جلال سخنور. ادبستان فرهنگ و هنر. ش 16.

لیمینگ، دیوید آدامز. 1379. سفر دریایی قهرمان. ترجمه علیرضا حسن‌زاده و عنایت‌اله روفچاهی. کتاب ماه هنر. ش 25-26.

مکاریک، ایرنا ریما. 1388. دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. چ3. تهران: آگه.

یونگ، کارل گوستاو. 1377 . تحلیل رؤیا. ترجمه رضا رضایی. تهران: افکار.

ــــــــــــــــــ. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ6. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ. 1368. چهار صورت ‌مثالی. ترجمة پروین فرامرزی. مشهد: معاونت آستان قدس رضوی.

ـــــــــــــــــ. 1388. «در باب بازتولد»، ترجمه فرزین رضاعی. مجله ارغنون. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

 

English Source

Freud. S (1920)."Beyond the pleasure principle". SE XVll,1-64; Pelican Freud library 1984. London. 311.

References

’Alavi Moghaddam, Mahyār and Maryam Sāsāni. (2008/1387SH). “farāyand-e naghd-e ostoureh-i dar naghd o tahlil-e kohan-olgou-ye “marg o tavallod-e dobāreh”. Motāle’āt-e Irani. Autumn. No. 14. Pp. 221-236.

Bacon, Francis. (2009/1388SH). “darbāreh-ye marg” (of death). Tr. by Javād Ganji. Arghanoun. Tehran: Sāzmān-e Chāp o Enteshārāt. Pp. 83-85.

Campbell, Joseph. (2010/1389SH). Mard-e hezār chehreh (The Hero with a Thousand Faces). Tr. by Shādi Khosrow-panāh. Mashhad: Nashr-e Gol-e Āftāb.

Corr, C.A. (2004). Bereavement, grief and mourning in death related literature for children. Omega: The journal of death and dying. Pp. 48, 337-363.

Frazer, James George. (2007/1386SH). Shākheh-ye zarrin. Tr. by Kāzem Firouzmand. Tehran: Āgāh.

Freud, Sigmund. (2009/1388SH). “Andishe-hā-i dar khor-e ayyām-e jang o marg” (Thoughts for the Time of War and Death). Tr. by Hossein Pāyandeh. Arqanoun. Tehran: Sāzmān-e Chāp o Enteshārāt. Pp. 145-174.

---------------------. (1920/1299SH). “Beyond the pleasure principle”. SE XVll. 1-64. Pelican Freud library 1984. London. 311

Gordon, K. (1991/1370SH). “darāmadi bar naghd-e kohan-olgou-i” (Introduction to Archetypal Criticism). Tr. by Jalāl Sokhanvar. Adabestān-e Farhang o Honar. No. 16. Pp. 28-31.

Guerin, Wilfred L. and Others. (1991/1370SH). Rāhnamā-ye rouykard-hā-ye naqd-e adabi (A Handbook of critical Approaches to literature). Tr. by Zahrā Mihankhāh. Tehran: Etelā’āt.

------------------------------------------. (1997/1376SH). Mabāni-e naqd-e adabi (A Handbook of critical Approaches to literature). Tr. by Farzāneh Tāheri. Tehran: Niloufar.

Ja’fari, Asadollāh and  Yahyā Tālebiyān. (2009/1388SH). “sākht-e rav’ei-ye marg o rastākhiz dar āyeneh-ye asātis”. Pazhouhesh-nāmeh-ye zabān va adab-e Fārsi (gohar-e Gouyā). Year 3. No. 1. Consecutive  9. Pp. 11-32.

Jung, Carl Gustav. (1989/1368SH). Chahar sourat-e mesāli (Four archetypes, mother, rebirth spirit, Trickster). Tr. by Parvin Farāmarzi. Mashhad: Mo’āvenat-e Āstān-e Qods-e Razavi.

------------------------. (1999/1378H). Ensān va sambol-hāyash (man and his symbols). Tr. by Mahmoud Soltāniyeh. 2^nd ed. Tehran: Jāmi.

-------------------------. (1998/1377SH). Tahlil-e ro’yā (Dream analysis).Tr. by Rezā Reza’ei. Tehran: Afkār.

--------------------------. (2009/1388SH). “dar bāb-e bāz-tavallod” (on rebirth). Tr. by Farzin Rezā’i. Arqanoun. Tehran: Sāzmān-e Chāp o Enteshārāt. Pp. 175-195.

Kāshefi Khānsāri, Seyyed ’Ali. (1998/1377SH). “hamsāyeh-i mehrabān be nām-e marg (negāhi be māti va pedar-bozorg)”. Ketāb-e Māh-e Koudak o Noujavān. Ordibehesht. No. 6 & 7. Pp. 10-11.

Khoshbakht, Faribā. (2010/1389SH). “Barresi-ye mafhoum-e marg dar adabiyāt-e koudak-e Iran (tahlil-e mohtavā-ye 9 dāstān)”. Majalleh-ye ’Elmi Pazhouheshi Motāle’āt-e Adabiyāt-e Koudak. Year 1. Spring & summer. Pp. 130-140.

Liming, David Adams. (2000/1379SH). “safr-e daryāei-ye ghahreman” (Champion Cruise). Tr. by ’Ali Reza Hasan-zādeh and ’Enāyat-ollāh Rouf-chāhi. Ketāb-e Māh-e Honar. No. 25-26. Pp. 80-85.

Makaryk, Irena Rima. (2009/1388SH). Dāneshnāmeh-ye nazariye-hā-ye adabi mo’āser (Encyclopedia: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehran Mohājer & Mohammad Nabavi. 3^rd ed. Tehran: Āgah.

Mo’tamedi, Gholām-hossein. (2007/1386SH). Ensān va marg (darāmadi bar marg-shenāsi). Tehran: Markaz.

Piumini, Roberto. (2006/1385SH). Māti va pedar-bozorg (Mattie and Grandpa). Tr. by Parvin ’Ali-pour. 3rd ed. Tehran: Cheshmeh.

Poling, D. A. and Hupp, J. (2008). A content analysis of children's death literature. The journal of genetic psychology.169 (2),165-172.

Sabziyān, Sa’eid and Mir-jalāl-oddin Kazzāzi. (2009/1388SH). Farhang-e nazariyeh va naghd-e adabi. Tehran: Morvārid.

San’ati, Mohammad. (2009/1388SH). “darāmadi be marg dar andisheh-ye gharb”. Majalleh-ye Arqanoun. Tehran: Sāzmān-e Chāp o Enteshārāt. Pp. 2-64.

Sattāri, Jalāl. (2007/1386SH). ’Eshgh-e soufiyāneh. 5^th ed. Tehran: Nashr-e Markaz.

Siegel, K. and Gorey, E (1994). Childhood bereavement due to parental death from acquired immunodeficiency syndrome. Developmental and behavioral pediatrics. 15(3), 66-70.